خانه / مطالب متفرقه / نقش زنان در زمينه سازی برای ظهور امام زمان چیست ؟ زنان چگونه می توانند زمینه ساز ظهور امام زمان (عج) باشند؟

نقش زنان در زمينه سازی برای ظهور امام زمان چیست ؟ زنان چگونه می توانند زمینه ساز ظهور امام زمان (عج) باشند؟

در این پست از سایت antique-book-treasure.ir نقش زنان در زمينه سازی برای ظهور امام زمان چیست ؟ زنان چگونه می توانند زمینه ساز ظهور امام زمان (عج) باشند؟  را برای شما عزیزان قرار دادیم . نقش زن در زمینه سازی برای ظهور حضرت مهدی موعود و امام دوازدهم شیعیان چیست ؟

نقش زنان در زمينه سازی برای ظهور امام زمان چیست ؟ زنان چگونه می توانند زمینه ساز ظهور امام زمان (عج) باشند؟
نقش زنان در زمينه سازی برای ظهور امام زمان چیست ؟ زنان چگونه می توانند زمینه ساز ظهور امام زمان (عج) باشند؟

نقش زنان در زمينه سازی برای ظهور امام زمان چیست ؟ زنان چگونه می توانند زمینه ساز ظهور امام زمان (عج) باشند؟,نقش زن در زمان ظهور امام زمان,زمینه سازی ظهور امام زمان به وسیله زنان,وظایف زنان در زمینه سازی برای ظهور حضرت مهدی امام زمان چیست ؟

نقش زنان در زمينه سازی برای ظهور امام زمان چیست ؟ زنان چگونه می توانند زمینه ساز ظهور امام زمان (عج) باشند؟

همه انسان‌ها در برابر امام عصرِ خود مسئول هستند و براي زمينه‌سازي ظهور آن حضرت وظايفي را بر عهده دارند.
  زنان علاوه بر نقش عمومي كه همة انسان‌ها عهده‌دار هستند، مي‌توانند در مواردي به طور خاص ايفاي نقش نموده و زمينه‌هاي ظهور را فراهم نمايند و اين مسئله، اهميت نقش زنان را در زمينه‌سازي ظهور روشن مي‌نمايد.
  براي دست‌يابي به اين مهم، شناخت جايگاه زن در ابعاد مختلف لازم است تا بتوان در پرتو آن به چگونگي تأثيرگذاري زن در ابعاد گوناگون پرداخت.
  يكي از مهم‌ترين اهداف فرهنگ مهدويت، ترويج فرهنگ انتظار است كه موجب بيداري امت‌‌ها مي‌گردد و افراد را براي ظهور آماده مي‌كند. درك حقيقت انتظار و توجه حضرت به منتظرين، موجب تقويت روحية آمادگي در افراد مي‌گردد و زمينه را براي ظهور منجي موعود فراهم مي‌آورد.
  بررسي نقش زن، قبل و بعد از ظهور و بعد از آن مربوط به دوران اخير است و پيش از آن مي‌توان اين موضوع را فقط در كتاب‌هاي روايي يافت.
  كتاب چشم اندازي به حكومت مهدي(ع) از نجم‌الدين طبسي، به بررسي نفوذ زنان بر حكومت‌ها پرداخته و در مبحث ظهور به روايتي دربارة خدمت‌گزاري مردان و زنان فارس اشاره نموده است. و در نهايت نقش زنان در قيام امام زمان(عج) آمده است. كتاب زنان در حكومت امام زمان(عج)، اثر محمدجواد طبسي به نقش زنان در اوان غيبت صغري پرداخته و هم‌چنين به وجود زناني در ميان ياوران قائم تصريح كرده است.
  كتاب‌هايي همچون در سيماي آفتاب، سيري در زندگاني حضرت مهدي(ع)، تأليف حبيب‌ا… طاهري و در انتظار خورشيد ولايت، نوشته عبدالرحمان انصاري با همكاري عذرا انصاري نيز اشاراتي به نقش زنان در انقلاب و پس از ظهور حضرت مهدي(عج) نموده‌اند.
  چنان‌چه روايات مربوط به دورة آخرالزمان را بي‌ارتباط با حضور ندانيم، مي‌توان كتاب يوم‌الخلاص، تأليف كامل سليمان كه با عنوان روزگار رهايي، توسط علي‌اكبر مهدي‌پور ترجمه شده است را بيان نمود كه به سيماي آخرالزمان پرداخته است.
  هم‌چنين در رابطه با زمينه‌سازي ظهور نيز كتاب زمينه‌سازان ظهور انقلاب جهاني حضرت مهدي(عج)، نوشتة سيداسدا… هاشمي شهيدي وجود دارد.
  در اين نوشتار براي پاسخ‌گويي به كيفيت نقش زنان در زمينه‌سازي ظهور، ضمن استفاده از كتاب‌هاي روايي و تحليلي، براي استفادة بهتر از نظرات موجود، با مراجعه به سايت‌هاي اينترنتي مرتبط با مهدويت و جست‌وجو در مقالات، فصلنامه‌ها و … سعي شده است تا ارائه مطالب به صورت توصيفي ـ تحليلي از پويايي هر چه بيشتر برخوردار گردد.
  واژه‌هاي كليدي: زمينه‌سازي، ظهور، اجتماع، فرهنگ، سياست، اقتصاد.
  زمينه‌سازي: مقدمه چيني، آماده ساختن استعداد و تهيه مقدمات براي منظوري را زمينه‌سازي گويند1.
  ظهور در لغت: آشكار شدن چيز پنهان2، پديدار شدن و هويدايي را گويند3. ظهور در مباحث مهدويت به معناي ظاهر شدن حضرت مهدي(عج) پس از زيستن طولاني، جهت برپايي حكومت عدل جهاني است. نكته مهم در ظهور، مسبوق بودن آن به غيبت است.4 نقش: كنايه از طرح تازه افكندن و صورت نو ظاهر ساختن مي‌باشد.5
  اجتماع در لغت: كاري كه به اجتماع و به همگان بستگي داشته باشد، آن‌چه مربوط به گروهي كه با هم زندگي مي‌كنند، باشد6.
  اجتماع در اصطلاح، “در گسترده‌ترين معنا، آن‌گونه كه در مورد انسان‌ها به كار برده مي‌شود، هر نوع رفتار يا نگرشي است كه از طريق تجربة حال يا گذشته از رفتار ساير مردم (مستقيم يا نامستقيم) تأثير پذيرفته باشد، يا اشاره به رفتاري است كه به سوي مردم جهت‌گيري شده باشد.7
  فرهنگي در لغت: به چيزي گفته مي‌شود كه منسوب به فرهنگ باشد و فرهنگ به معناي دانش، علم، معرفت و يا مجموعة آداب و رسوم گفته مي‌شود8 .
  فرهنگ در اصطلاح، “شامل الگوهايي است؛ آشكار و نا آشكار از رفتار و براي رفتار كه به واسطة نمادها حاصل مي‌شود و انتقال مي‌يابد؛ نمادهايي كه دست‌آوردهاي متمايز گروه‌هاي انساني و از جمله تجسم‌هاي آنها را در كار ساخت تشكيل مي‌دهند. هستة اصلي فرهنگ، شامل عقايد سنتي و به خصوص ارزش‌هاي وابسته به آنهاست”.9
  سياسي در لغت: “منسوب به سياست؛ و سياست، حكم راندن به رعيت و اداره كرن امور مملكت و حكومت كردن را گويند”.10
  سياست در اصطلاح، “يك برنامة پيش انديشيد‌ني براي هدف‌ها و طرز عمل‌هاست. فرايند سياست، عبارت است از ضابطه‌مندي، اعلام و به كار بستن تقاضاها و چشم‌داشت‌ها”.11
  اقتصادي در لغت: “منسوب به اقتصاد”12 را گويند.
  اقتصاد در اصطلاح، اين‌گونه تعريف شده است: “علم اقتصاد، رفتار انسان را در ارتباط با وسايل كمياب كه موارد استعمال گوناگون دارند، به اهداف معين، هم‌چون حداكثر كردن درآمد، مطالعه مي‌كند و اين مطالعه معمولاً با به كارگيري داده‌هاي قيمت درمقايسه، انجام مي‌شود. اما انتخاب ميان اهداف معين معمولاً مستلزم انتخاب ميان ارزش‌ها و سياست‌هاي اجتماعي است”.13
1. ديدگاه‌ها در مورد زمينه‌سازي
در روايات اسلامي، مطالب بسياري درمورد انتظار و فرج آمده و به منزلة بهترين اعمال معرفي گرديده است.
  رسول گرامي اسلام(ص) مي‌فرمايد: بهترين اعمال امت من، انتظار فرج (گشايش) خداوند عزوجل است. 14
  هم‌چنين فرموده‌اند: بهترين عبادت، انتظار فرج است. 15
  برداشت‌هاي متفاوت از مفهوم انتظار، موجب گرديده تا نظرات متفاوت و متضاد رخ بنمايد و بر اساس اين برداشت‌ها، تكاليف متفاوتي ارائه شود. براي روشن‌شدن وظيفة شيعيان و منتظران واقعي حضرت، بررسي نظريات و ديدگاه‌ها و در نهايت روش صحيح آن ضروري به نظر مي‌رسد.
1 ـ 1. زمينه‌سازي منفي
عده‌اي انتظار فرج را به اين معنا دانسته‌اند كه جامعه بايستي به حال خود رها شود و نبايد به فساد آن توجهي نشان داد تا زمينة ظهور ـ كه دنيايي پر از ظلم و فساد است ـ فراهم آيد. عده‌اي فراتر از اين عقيده معتقدند نه تنها نبايد جلوي فساد و گناهان را گرفت، بلكه بايستي به آنها دامن زد تا هر چه بيشتر زمينة ظهور حضرت(عج) فراهم آيد.16
  اين انتظار همواره مورد مذمّت و سرزنش قرار گرفته است؛ چرا كه منجر به تعطيل شدن حدود و مقررات اسلامي گشته و با موازين اسلامي و قرآني سازگاري ندارد.17
2 ـ 1. عدم زمينه‌سازي
برخي با تمسك به بعضي روايات، مانند “هر علم و پرچمي قبل از ظهور قائم، باطل است”، هرگونه زمينه‌سازي و تشكيل حكومت را باطل و بر خلاف اسلام مي‌دانند و آن را در راستاي بسته شدن باب مهدويت برشمرده‌اند.
  از اين جمله مي‌توان به انجمن حجتيه اشاره نمود كه به وسيلة شيخ محمود ذاكر زادة تولايي، معروف به شيخ محمود حلبي (1279 ـ 1376ه ـ .ش) تأسيس شد و پس از انقلاب اسلامي نيز به دليل تضاد افكار آنان با انقلاب اسلامي، نه تنها با آن همكاري نكردند، بلكه در مواردي با آن مقابله نيز مي‌كردند.
  اين گروه در پي سخنراني حضرت امام خميني( مبني بر مذمت كساني‌كه معتقد به زياد شدن فساد براي ظهور امام زمان(عج) بودند طبق بيانيه‌اي به طور رسمي انحلال خود را اعلام كرد.18
  اين گروه هيچ مسئوليتي را متوجه مردم نمي‌دانند، بلكه تنها، دعا را براي ظهور حجت، لازم مي‌دانند.
3 ـ 1. زمينه‌سازي مثبت
“زمينه‌سازي مثبت” را بايد در معناي “انتظار سازنده” جست‌وجو نمود. انتظار سازنده، همان انتظار راستيني است كه به عنوان “با فضيلت‌ترين عبادت” ياد شده است19.
  در طول يازده سده غيبت كبري امام عصر(عج) درخشان‌ترين چهره‌اي كه به اين “انتظار سازنده و زمينه‌سازي مثبت” جلوة خاص بخشيده است، حضرت امام خميني( ربوده كه با طرح انديشة حكومت اسلامي در عصر غيبت، به “انتظار”، معنا و مفهوم تازه‌اي بخشيد. ايشان ضمن مقابله با ديدگاه‌هايي كه انتظار را “تن دادن به وضع موجود” مي‌دانستند، فرمودند: انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است و ما بايد كوشش كنيم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پيدا كند و مقدمات ظهور، ان‌شاءا… تهيه شود.20 هم‌چنين ايشان معتقد بودند، با گسترش اسلام راستين در جهان و مبارزه با جهان‌خواران، بايد زمينة ظهور منجي موعود را فراهم نمود.21
  مهم‌ترين تفاوت بين مكاتب ديني و غيرديني، اميد به آينده‌اي روشن است كه در افراد، ايجاد انگيزة تحرك مي‌نمايد. تجلي اين اميد در مكتب تشيع در ظهور منجي موعود، مهدي صاحب‌الزمان(عج) بوده و تحرك به سوي آن در “انتظار سازنده” نهفته است.
  بنابراين، انتظار به معناي “فراهم آوردن زمينه‌هاي ظهور، ظلم‌ستيزي به مقدار توان و آمادگي براي ظهور حضرت”22 مي‌باشد، اين زمينه‌سازي به مثابه ضرورت اسلام و قرآن مطرح، و وظيفة تمام مسلمين مي‌باشد. دلايل عقلي و نقلي، ما را به اين صحيح رهنمون مي‌سازد؛ زيرا مسلماني كه خود را پاي‌بند احكام اسلام مي‌داند، اجازه نمي‌دهد هيچ يك از آيات و رواياتي كه دربارة امر به معروف و نهي‌ از منكر، حدود و ديات، جهاد، كمك به محرومان، چگونگي برخورد با ظلم و عدم تسليم در برابر ستم و … مي‌باشند، تعطيل و عمل نشود23.
2. زمينه‌سازي و جايگاه زنان
زمينه‌سازي و آمادگي براي ظهور حضرت مهدي(عج) در روايات، بيان‌گر اهميت نقش مردان و زنان مؤمن است.
  رسول خدا مي‌فرمايد:24 “گروهي از مردمِ مشرق، بيرون آمده براي ظهور حضرت مهدي(عج) زمينه‌سازي مي‌كنند، يعني سلطنت ايشان را فراهم مي‌سازند”.25
  به گواه ديگر روايات، ايرانيان نقش بزرگي در زمينه‌سازي ظهور حضرت دارند و اين روايات، ضمن بشارت، هشداري به وظيفة سنگين ايران اسلامي نيز مي‌باشد.
  زمينه‌سازان انقلاب جهاني حضرت مهدي(عج)، منتظران راستيني هستند كه در انتظار حضرت حجت(عج) روز شماري مي‌كنند و در اين زمينه، جنسيت معنايي ندارد؛ تنها تفاوت، به چگونگي كارآيي هر يك از مردان و زنان برمي‌گردد.
  در نظام اسلامي، زن و مرد از نظر حقيقت وجودي يكسان هستند و ملاك برتري انسان‌ها در تقواست.26 چنان‌كه خداوند مي‌فرمايد: “گرامي‌ترين شما نزد خدا با تقواترين شماست”27 و معيار پاداش انسان‌ها بر اساس عمل صالح است و تفاوتي بين زن و مرد نمي‌باشد.
  هم‌چنين در جاي ديگري مي‌فرمايد: “و هر كس كار شايسته كند ـ چه مرد باشد يا زن ـ در حالي كه ايمان داشته باشد، در نتيجة آن داخل بهشت مي‌شود”.28
  صرف‌نظر از حقيقت وجودي انسان‌ها، نمي‌توان تفاوت‌هاي ظاهري و جسمي و رواني مرد و زن را ناديده گرفت. هر يك طبق نظام خلقت، داراي جايگاه ويژه‌اي مي‌باشند؛ بنابراين قراردادن هر يك در جايگاه صحيح خود موجب رشد و شكوفايي آنها مي‌گردد.
  آشنايي با وظايف منتظران واقعي و عمل به آنها در سطح افراد و جامعه، موجب اصلاح جامعه مي‌گردد و مقدمات ظهور را مهيا مي‌سازد و آگاهي لازم را در پيروان و ياران راستين او فراهم مي‌آورد. بنابراين وظيفة هر مسلمان مدعي، حمايت ولايت است كه با وظايف خود آشنا گردد و درصدد عمل به آنها برآيد.
1 ـ 2. نقش زنان در تاريخ زندگي امام
مواردي كه براي فرد منتظر برشمرده مي‌شود، براي زن و مرد يكسان است. ولي آن‌جا كه بحث چگونگي زمينه‌سازي پيش‌ مي‌آيد، زنان در زير ساخت‌ها قرار مي‌گيرند.
  امام خميني(ره)دربارة زنان مي‌فرمايند: “زن، مربي جامعه است. از دامن زن انسان پيدا مي‌شود. مرحلة اول مرد و زن صحيح، از دامن زن است. مربي انسان‌ها، زن است”.29
  نقش زيربنايي زن در تولد و رشد صاحب‌الامر(عج)، مشهود است كه از هنگام تكوين و تولد ايشان آغاز، و سپس با طي مراحل رشد، زمينه‌هاي امامت ايشان فراهم مي‌گردد.
  آمادگي نرجس خاتون براي همسري با امام حسن عسكري(ع) از آن جمله است كه با تحمل سختي‌ها همراه بود. در حالي كه نرجس خاتون در قصر پدر به عنوان ملكه، امكانات بسياري در اختيار داشت. ولي دل‌بستگي او به امام حسن عسكري(ع) ـ كه قطعاً از صفاي دل او نشأت مي‌گرفت ـ موجب شد تا رنج اسارت را بپذيرد و با حفاظت و صيانت از حريم خود به وصال يار برسد30.
  مرحلة ديگر زمينه‌سازي را مي‌توان در پرورش نرجس خاتون نزد عمه بزرگوار31 امام زمان(عج) جست‌وجو نمود؛ هنگامي كه براي تعليم آداب اسلامي از محضر آن بزرگوار استفاده مي‌نمود؛ چرا كه تكوين و رشد امام، علاوه بر صلب شامخ، نيازمند رحم پاك مي‌باشد. و اينها بيان‌گر نقش اساسي زنان در زمينه‌سازي و مقدمات پيش از تكوين، هنگام حمل و سپس به دنيا آمدن امام مي‌باشد كه دور از چشم همگان، جز عده‌اي خواص صورت ‌پذيرفت.
  با آغاز امامت امام در دوران غيبت صغري نيز مردم با مراجعه به مادر امام حسن عسكري(ع) كه معروف به جده بود، به حل مشكلات خود مي‌پرداختند و اين مسئله، حضور زنان در زمينه‌هاي اجرايي را گوشزد مي‌نمايد.32 بنابراين زنان قبل و بعد از غيبت امام عصر(عج) در عرصه‌هاي مختلف براي حضرت زمينه‌سازي مي‌كردند و هم‌چنان اين سيره ادامه دارد.
  رسول‌خدا (ص) در مورد خدمت‌گزاري و زمينه‌سازي مردان و زنان مي‌فرمايد: “به زودي پس از شما، اقوامي خواهند آمد كه زمين زير پاي‌شان جمع مي‌شود (طي الارض مي‌كنند) و درهاي دنيا بر آنان گشوده مي‌گردد و آنان را مردان و زنان فارس خدمت مي‌كنند33 “.
3. محدودة زمينه‌سازي فردي
مؤمنين حقيقي كساني هستند كه ايمان آنها با عمل صالح پيوند خورده است. نمايان‌گر اين مهم، بيان آياتي است كه در آنها حدود 49 بار عبارت (الذين آمنوا( و (عملوا الصالحات( در قرآن كريم، همراه هم آمده است. البته ايمان و عمل صالح بدون ولايت ائمه(ع) و بيزاري از دشمنان آنها محقق نخواهد شد.
  ابوبصير بيان مي‌كند: امام صادق(ع) روزي فرمود: آيا به شما در مورد چيزي خبر ندهم كه خداوند عزوجل عملي از بندگان را بدون آن قبول نمي‌كند؟ گفتم: آري، فرمود: شهادت به اين‌كه جز خداي يگانه خدايي نيست و اين‌كه محمد(ص) بندة او و رسول اوست و اقرار بدان‌چه خدا به آن امر نموده است و ولايت و دوستي ما و برائت و بيزاري از دشمنان ما، يعني خصوص ما ائمه(ع) و تسليم ايشان شدن و ورع اجتهاد و طمأنيه و تلاش و انتظار قائم را داشتن.34
  1. حيطة شناخت كه تجلي‌گاه بينش انسان‌ها مي‌باشد؛ 2. حيطه عاطفه كه گرايشات انساني را جهت مي‌بخشد؛ 3. حيطة رفتار كه اعمال و كردار آدمي را شكل مي‌دهد.
1 ـ 3. حيطة شناخت
اگر انسان خود را شناخت، به معرفت پروردگار نايل خواهد آمد و از جمله ويژگي‌هاي زمينه‌سازان ظهور، شناخت حقيقي خداوند متعال است. حضرت علي(ع) در اين باره فرموده‌اند: “مردان مؤمني كه خدا را در كمال شايستگي شناخته‌اند و ايشان، ياوران مهدي در آخرالزمان‌اند.” 35
  پس از شناخت خداي متعال، شناخت حجت و امام او در روي زمين براي هدايت انسان‌ها از مهم‌ترين وظايف مؤمنان محسوب مي‌شود؛ چرا كه “هر كس امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است”.36
  شناخت امام زمان(عج) به سبب ويژگي‌هاي خاصي هم‌چون ولادت پنهان، زيست پنهان، امتحانات سخت و دشوار و … از اهميتي دو چندان برخوردار است.37
  كسي كه خود را مهياي ظهور حضرت مي‌سازد درمرحلة اول با شناخت صحيح، انگيزة لازم ايمان و عمل صالح را به دست مي‌آورد و اين شناخت، زمينه‌ساز اقدامات بعدي در زمينة گرايشات و كردار فردي است.
  كسب معرفت صحيح به دريافت عقلي افراد باز مي‌گردد. البته بايد توجه داشت مراد از عقل در اين موارد، عقل اجتماعي و دركارهاي اجرايي نيست كه معمولاً برترين آن به مردان نسبت داده مي‌شود؛ بلكه مراد، عقلي است كه با آن به كسب كمالات پرداخته مي‌شود و در اين زمينه، مردان و زنان تفاوتي ندارند.38
  بنابراين كسي كه به شناخت و معرفت امام زمان(عج) ره نيابد، نشان‌گر آن است كه خداي خود را نشناخته است و كسي كه خداي خود را نشناسد، از دين گمراه گرديده است.39 براي درك معرفت صحيح بايد از خداي متعال كمك و ياري خواست40 و چنان كه خواهيم گفت ره يافتن زنان در اين زمينه از طريق عاطفه و احساسات هموارتر است.
2 ـ 3. حيطة عاطفه
دوستي و محبت از شناخت ناشي مي‌شود و شناخت صحيح خدا و ائمه معصومين(ع) ايجاد محبت و مودت مي‌نمايد.
  امام صادق(ع) مي‌فرمايد: “هر چيزي پايه و اساسي دارد و اساس محبت و دوستي ما شناخت اهل‌بيت است”.41
  بنابراين، محبت نشانة ايمان كامل است. هم چنين امام صادق(ع) در مورد قول خداوند متعال كه مي‌فرمايد: (و من يطع الله و رسوله( فرمودند: در مورد ولايت علي(ع) و ائمه بعد از ايشان است كه پس از آن خداوند فرمود: (فقد فاز فوزاً عظيماً(.42
  ولايت به معناي قبول امامت و سرپرستي ائمه(ع) است و وظيفة منتظران نسبت به امام غايب، احترام خالصانه به آن حضرت است كه با شنيدن لقب قائم، به احترام آن حضرت بلند شوند43 و آمادگي خود را براي همراهي حضرت اعلام نمايند. ايجاد ارتباط عاطفي با امام عصر(عج) در زنان بسي آسان‌تر از مردان مي‌باشد؛ چرا كه زنان در بخش دل و قلب و گرايش و جذبه موفق‌تر از مردانند44 و انعطاف‌پذيري زنان در اين رابطه بيشتر از مردان است. لذا پس از شناخت امام زمان(عج) بهتر و راحت‌تر مي‌توانند با او ارتباط روحي برقرار سازند و شايد به همين دليل مدعيان دروغين ارتباط با امام زمان(عج) از اين حربة عاطفي در زنان سوء استفاده مي‌كنند كه براي مبارزه با اين سوء استفاده‌ها بايد كيفيت شناخت و ارتباط صحيح با امام زمان(عج) را در جامعه ترويج نمود.
  عشق ورزيدن به امام زمان(عج) تنها در ارتباط با آن حضرت خلاصه نمي‌شود؛ بلكه وجود هر كس كه سرشار از عشق امامت و ولايت است، خود را سرا پا مهياي خدمت‌گزاري براي حضرت مي‌نمايد و در زمان غيبت نيز خدمت به ياران حضرت را سر لوحة كارهاي خود قرار مي‌دهد.45
  زنان به دليل ظرافت و گرايش قلبي، داراي انعطاف بيشتر و يا حداقل همسان با مردان در جنبة ذكر مي‌باشند46 و اين ذكر است كه موجب تذكر و معرفت الهي مي‌گردد.
  در جامعة اسلامي، كارهاي اجرايي خانواده بر عهدة مرد نهاده شده، اما اساس خانواده كه بر مهر و محبت بنا شده است بر محوريت زن مي‌چرخد. اگر زنان جامعة اسلامي، مهر و محبت خدايي را در خانه پياده نمايند، اساس جامعة اسلامي نيز بر پاية محبت خدا و امام زمان(عج) شكل مي‌گيرد.
  متمركز نمودن گرايشات به سوي هدف متعالي خدمت‌گزاري به امام و ياران آن حضرت، موجب تمركز افكار و نيروهاي آدمي مي‌شود و موجب وحدت شخصيت مي‌گردد.47 همين امر موجب مي‌شود تا ياران حضرت، افرادي محكم و استوار گردند و براساس آن چه در روايات آمده؛ “قلب‌هاي ايشان هم‌چون پاره‌هاي آهن است”.48 اين دل‌ها در مقابل دشمنان، سخت و محكم است، ولي براي دوستان پر از محبت و مودّت مي‌باشد. اين همان خصوصيتي است كه براي ياران پيامبر اعظم(ص) بر شمرده شده است: (محمد رسول‌ا… و الذين معه اشداء علي الكفار رحماء بينهم(.49
  در ديگر روايات، فضيلت و برتري ياران قائم بر اهل هر زماني بيان گرديده است. امام سجاد(ع) در اين باره فرموده‌اند: “غيبت دوازدهمين ولي خدا از اوصياء رسول‌الله(ص) و ائمه بعدش ادامه پيدا مي‌كند. اي اباخالد، همانا اهل زمان غيبت امام، به امامت امام غيبت معتقد مي‌باشند و در انتظار ظهورش به سر مي‌برند؛ ايشان با فضيلت‌ترين اهل‌ هر زماني هستند؛ زيرا خداوند متعال به ايشان عقل و فهم و معرفتي عطا كرده كه غيبت، نزد ايشان هم‌چون، مشاهده است”.50
3 ـ 3. حيطة رفتار
رفتار انسان، نمايان‌گر افكار و عقايد او است. يكي از وظايف مهم منتظران، خودسازي و مراقبت بر رفتار خويشتن است تا در پي آن ديگران و جامعه نيز به رفتار صحيح متمايل شوند. رفتار صحيح، نتيجه گرايشات درست، و گرايش‌هاي صواب در ساية اعتقاد نامناسب ايجاد مي‌شود.
  امام صادق(ع) مي‌فرمايند: “شما صالح نمي‌شويد تا معرفت پيدا نكنيد و معرفت پيدا نمي‌كنيد تا باور و اعتراف نداشته باشيد و باور و اعتراف نخواهيد داشت تا تسليم نشويد”.51
  رفتار و كرداري از مؤمن منتظر قابل پذيرش است كه با قوانين اسلام مطابق باشد. به عبارت ديگر، انسان مؤمن، خود را تسليم اوامر الهي مي‌نمايد و احكام و دستورات الهي را در حد فهم و درك خود به اجرا در مي‌آورد و در مواردي نيز كه براي او درك‌پذير نيست، گردن مي‌نهد و سرا پا تسليم اوامر الهي مي‌شود.
  البته اين بدان معنا نيست كه تفكر، تعقل و تدبر را كنار گذارد و چشم و گوش بسته هر فرماني را بپذيرد؛ بلكه بايد نسبت به آن‌چه وظيفة او است، آشنا گردد و با استفاده از ابزار عقل و فهم، درصدد دستيابي به احكام اسلام برآيد و چنان‌چه در مواردي نسبت به صدور حكمي جزم پيدا نمود، ولي به حكمت آن دست پيدا نكرد، خود را تسليم اوامر الهي نمايد و به دليل عقل گريزي برخي مسائل به مقابله با آنها نپردازد.
  امام سجاد(ع)، منتظران عصر غيبت را با اين صفت مي‌ستايد كه خداوند متعال به ايشان عقل و فهم و معرفت فراوان عطا كرده است.52
  يكي از عوامل خودسازي، حفظ خويشتن از انجام محرمات الهي است، اين فرمايش گوهربار حضرت علي(ع) است كه مي‌فرمايد: “دوري كردن از بدي‌ها بهتر از انجام خوبي‌هاست”.53
  يكي از خطرات جدي كه مسلمانان عصر غيبت را تهديد مي‌كند، واقع شدن در فتنه‌ها و آزمايشاتي است كه امكان دارد دين آنها را تباه و خراب نمايد. امام صادق(ع) اين خطر را چنين گوشزد مي‌فرمايند: “در آينده مبتلا به شبهه‌اي مي‌شويد، بدون وجود نشانه و پرچمي كه ديده شود و حضور امامي كه هدايت كند، از اين وضعيت نجات نمي‌يابد، جز كسي كه دعاي غريق بخواند”. عبدالله بن سنان از آن حضرت سؤال مي‌كند، امام مي‌فرمايد: “يا الله، يا رحيم، يا مقلب القلوب، ثبت قلبي علي دينك”.54 زمان غيبت داراي شرايط حساس و خطرناكي است كه در صورت غفلت، اهل ايمان در مهلكات آن واقع مي‌شوند و بدون توجه، ايمان از قلب‌هاي آن‌ها خارج مي‌شود. بنابراين مؤمنين بايد با تمسك به دين خود لحظه‌اي از ياد خدا و امام زمان(عج) غافل نشوند. دين‌داري و اعتقاد صحيح به غيبت و امامت، كار دشواري است كه فقط از افراد اهل يقين و با استقامت ساخته است.55
  بهترين راه مقابله، تقويت مباني اعتقادي و در پرتو آن ايجاد معرفت و محبت حقيقي اهل‌بيت(ع) در دل مردم براي گسترش عمل به احكام اسلامي است.
  زنان در اين رابطه داراي نقش اساسي هستند و مي‌توانند با اقدامي اساسي در اين زمينه به كسب معارف اسلامي و الهي بپردازند و آنها را در مورد خود و سپس با تأثيرگذاري درخانواده پياده نمايند؛ چرا كه نقش فردي زن در خانواده بسيار مؤثر مي‌باشد و با اصلاح خانواده‌ها، جامعه اسلامي نيز به رشد و تعالي مطلوب خواهد رسيد ومنتظران واقعي امام عصر(عج) رشد خواهند نمود.
  انسان دين‌دار در پرتو دين در برابرتحريف‌ها و شبهه افكني‌ها، عملكرد ديني خود را رها نمي‌كند و با صبر و شكيبايي، دين خود را حفظ مي‌نمايد و با ذكر خدا و ائمه(ع) سعي در حفظ خود و ديگران مي‌نمايد. بنابراين يك فرد منتظر، ضمن اصلاح خود، به اخلاق نيك اسلامي مزيّن مي‌شود و با عمل به وظايف فردي خويش، احكام و دستورات قرآن را به كار مي‌بندد56 وظايفي كه فرد نسبت به امام زمان(عج) به عهده دارد، در كتاب مكيال المكارم تحت 80 عنوان بيان گرديده است.57
  در عصر حاضر، احياي علوم اهل‌بيت(ع) توسط زنان در خانه‌ها، بسيار آسان گرديده است. در مرحلة اول، استفاده از كتاب‌هاي احكام مراجع تقليد براي عمل كردن به احكام و ساير كتاب‌هاي اسلامي با هدف ارتقاي سطح علمي و در مرحله بعد، استفاده از رسانه‌هاي ارتباط جمعي، به راحتي امكان‌پذير است.
4. زمينه‌سازي زنان در خانواده
زن به منزله محور اساسي خانواده كه بنيان‌گذار رحم و قرابت است شالودة خانواده را بنيان‌ مي‌گذارد و تأثيرات روحي و رواني زن را نمي‌توان در خانواده از نظر دور داشت.
  تأثير زن را در خانواده مي‌توان از جنبه‌هاي مختلف و به صورت مشهود، در نقش مادر و همسر در نظر گرفت. با توجه به اهميت اين دو نقش اساسي كه در قرآن نيز بدان اشاره شده است به بررسي نقش زنان در زمينه‌سازي ظهور مي‌پردازيم.
1 ـ 4. مادران، مربيان نسل آينده
اسلام، اهميت ويژه‌اي براي مادران قائل شده است و در قرآن كريم، ضمن سفارش نيكي به پدر و مادر، براي مادر جايگاه ويژه‌اي قرار مي‌دهد؛ چرا كه مادر با گوشت و جان خود فرزند را درون خود پرورش مي‌دهد و سختي حمل را بر دوش مي‌كشد و پس از آن با شير خود كودكش را تغذيه مي‌نمايد.58
  حضرت امام، شغل مادري را شريف‌ترين شغل مي‌شمارند: “اين مادر كه بچه در دامن او بزرگ مي‌شود، بزرگترين مسئوليت را دارد… شريف‌ترين شغل در عالم، بزرگ كردن يك بچه است و تحويل دادن يك انسان است به جامعه”.59
  مادر مي‌تواند با اعمال و رفتار خود، كيفيت بندگي و حمايت از امام را به فرزندان بياموزد؛ هم‌چنان‌ كه امام حسن مجتبي(ع)، شبانگاه تا صبح‌گاه، نظاره‌گر مادر خويش، حضرت زهرا(س) است كه از شب تا صبح به عبادت خدا مشغول است و در حق همسايگان دعا مي‌كند.60
  مادر كه جلوه‌گاه عشق به خدا و امام زمان(عج) است و هر صبح‌گاه خود را با دعاي عهد، آغاز مي‌نمايد و لقمه‌اي بدون نام خدا بر نمي‌دارد، گامي جز براي رضاي خدا بلند نمي‌كند، ساعات شب و روز خود را با ياد خدا و امام زمانش درخدمت همسر و فرزندانش قرار مي‌دهد، به طور مسلم جلوه‌گاه تعليمات نوربخش اسلام مي‌باشد و تأثيرات عميق باطني بر روي خانواده خود خواهد نهاد.
  دعوتي كه بر پايه مهر و محبت باشد، همواره پذيرفته مي‌شود و مادر به دليل جايگاه عاطفي كه در خانواده دارد، همواره مي‌تواند جلوه‌گاه جمال الهي و بهترين انتقال دهندة علوم و معارف اهل‌بيت(ع) باشد.
  مادران مي‌توانند با استفاده از شيوه‌هاي جديد تربيتي، ضمن تعالي خود، تربيت فرزندان را نيز دو چندان نمايند. جايگاه ارزشي مادران در اسلام چنان بالاست كه فردي نزد پيامبر(ص) آمده و از ايشان پرسيد: به چه كسي نيكي كنيم؟ پيامبر(ص) فرمودند: به مادرت و مرتبة چهارم كه مرد پرسيد، پيامبر فرمودند به پدرت61 تربيت فرزندان صالح دردامان مادران موجب مباهات و افتخار پيامبر اعظم(ص) در روز قيامت به زيادي امت خود خواهد بود62 .
1 ـ 1 ـ 4. فرزندان، آينده‌سازان منتظر
والدين، محصول زندگي خود را در فرزندان خود جست‌وجو مي‌نمايند و لذا براي رشد و تربيت آنها به اموري اقدام مي‌كنند كه به نظرشان ضروري مي‌رسد. برخي اوليا، تنها به خوراك و پوشاك فرزندان خود اهميت مي‌دهند، ولي براي بعضي ديگر تعليم و تربيت فرزندان‌شان نيز اهميت دارد.
  كساني كه براي تعليم و تربيت فرزندان خود اهميت قائل‌اند ممكن است از دو طريق مستقيم يا غيرمستقيم به تربيت فرزندان خود همت گمارند؛ البته آن‌چه دراوايل سنين كودكي مورد نظر است، بيشتر تعليم غيرمستقيم مي‌باشد.
  فرزندان در سنين طفوليت و كودكي تحت تأثير خانواده قرار دارند و از خانواده الگو مي‌پذيرند. بنابراين، برخورد صحيح خانواده با يك‌ديگر و آموزش غيرمستقيم كه فرزندان از راه الگوپذيري فرا مي‌گيرند، تأثير شگرفي در آينده آنان دارد.
  در اهميت و كيفيت تعليم و تربيت همين بس كه “براي دگرگون ساختن يك ملّت، هيچ راهي سريع‌تر و ساده‌تر از دگرگون ساختن نظام تعليمي و تربيتي آن ملّت نيست”.63
  بنابراين، خانواده‌ها و نظام تعليم و تربيت اسلامي در كيفيت آموزش بايد نهايت دقت را به خرج دهند تا نسل آينده با اهداف نهايي اسلام تربيت شوند و نسلي سر گشته و بي‌هدف بار نيايند.
  اساس اوليه تربيت در خانواده بنا نهاده مي‌شود؛ چنان‌چه پدر و مادر تمام توجه خود را براي تربيت صحيح فرزندان به كار گيرند، مي‌توانند از تأثيرات منفي محيط به شدت كاسته و با ابراز محبت و پيوند عاطفي با فرزندان خود در شرايط بحراني، ياري‌گر آنها باشند و با ايجاد تفريحات سالم براي آنها از روي آوردن فرزندان خود به فساد جلوگيري نمايند.
  بايد با انتقال معارف مهدوي64 از راه حفظ حديث، تلاوت روزانة قرآن براي امام زمان(عج)، حفظ و تلاوت دعا براي سلامتي امام زمان(عج) اهميت مسئله را براي كودكان گوشزد نماييم.
2 ـ 4. همسران، ياوران يار
ازدواج، از سنت‌هاي پسنديدة اسلام است كه زن و مرد را در كنار هم قرار مي‌دهد. خداوند، وجود زن را در كنار مرد، ماية آرامش قرار داده است: “و از نشانه‌هاي او اين‌كه از [نوع] خودتان همسراني براي شما آفريد تا به وسيلة آنها آرام گيريد و ميان‌تان دوستي و رحمت نهاد”.65
  طبيعت زن به دليل ظرافت، متقاضي محيط آرام و امن است و طبع پرتوان مرد، تاب و تحمل محيط‌هاي سخت كاري را دارد. بر همين اساس پيامبر اعظم(ص) در ابتداي زندگي حضرت فاطمة زهرا(س) و حضرت علي(ع) ، كارهاي داخل منزل را به حضرت فاطمه(س) و كارهاي بيرون را به حضرت علي(ع) واگذار نمود كه موجب خرسندي حضرت فاطمه(س) شد؛ چرا كه از  برخورد و معاشرت با مردان معاف شده بود.66
  مردان به لحاظ قوت بدني و شرايط خاص، مسئوليت جهاد و دفاع را بر عهده دارند، اما زنان به دليل ظرافت طبع و توانايي كم بدني از جهاد در ميدان جنگ معاف شده‌اند، اما در مقابل، مسئوليت ديگري براي آنان به منزلة جهاد معين شده است و آن “خوب شوهرداري كردن”67 مي‌باشد.
  چنان‌چه زني به وظايف اوليه خود خوب عمل نمايد و در شرايط عادي از همسر خود اطاعت كند و در بيرون از منزل نيز با رعايت حجاب و عفاف در وظايف اجتماعي مشاركت نمايد، همسر نيز مي‌تواند به خوبي به وظايف اسلامي خود عمل نمايد.
  نقش ديگرِ زنان، در شرايط بحراني، جنگ و دفاع است كه مردان، وظيفة دفاع از دين و سرزمين خود را بر عهده دارند. در اين زمان، زنان بايد نقش خود را در پشت صحنه به خوبي ايفا نمايند. زناني كه خود را منتظران حضرت مي‌دانند، بايد در تمامي صحنه‌ها در كنار همسر خود باشند و ضمن ياري او، در تربيت فرزندان صالح و رشد و تعالي ديني همسر خود بكوشند و هم پاي ايشان در ياري حضرت حجت(عج) كوشا باشند.
  پايداري زنان در صحنه‌هاي پشت جبهه و در سنگر خانه‌داري و همسرداري، ماية پشت گرمي مردان است و بنيان خانواده را محكم مي‌نمايد، و به واسطة استحكام خانواده كه جامعة كوچك به شمار مي‌رود، اجتماع انساني نيز مستحكم مي‌گردد و امكان اجراي احكام اسلامي و عدالت منتظر (مورد انتظار) فراهم مي‌آيد.
4. زمينه‌سازي اجتماعي و نقش زنان
معرفت اجتماعي از مهم‌ترين اموري است كه رغبت عمومي را تشكيل مي‌دهد68 و چنان‌چه معرفت اجتماعي دربارة حضور امام در جامعه ايجاد نشده باشد؛ هم‌ چنان كه ائمه معصومين(ع) در زمان خود دچار غربت گشته و مردم، آنها را تنها گذاشتند و ياري نكردند و اين امر موجب غيبت امام عصر(عج) گرديد، باز هم موجب تداوم غيبت خواهد شد.
  معرفت اجتماعي مبني بر اين كه ظهور انسان كامل ـ حضرت بقية‌ا… الاعظم ( ارواحنا له الفداء) ـ موجب از بين رفتن بي‌عدالتي‌ها، ظلم و ستم‌ها و جاي‌گزين شدن عدالت و امنيت و … مي‌گردد، باعث ايجاد هدف مشترك مي‌گردد و انسجام جامعة مهدوي را در پي دارد.
  پس از شكل‌گيري جامعة مهدوي با پشتوانة ايمان، بايد در صدد تقويت روحيه جهادي در بين مردم بود، كه از طريق آگاهي‌هاي مختلف فرهنگي، سياسي، اقتصادي شكل مي‌گيرد. طرح زمينه‌سازي براي قيام امام عصر(عج) داراي دو جنبه است:
  1. رشد ايماني، جهادي و آگاهي سياسي كه جبهة مقابل، فاقد آن است؛
  2. تشكيلات سياسي، نظامي، اقتصادي براي رويارويي با دشمن؛ هر چند قدرت برابري با جبهة جهاني دشمن را نداشته باشد.69 فعاليت‌هاي اقتصادي و نظامي براي آمادگي فيزيكي لازم است؛ هر چند نيروهاي مسلمان از سلاح ايمان بهره مي‌گيرند، ولي از آماده‌سازي امكانات مورد نياز غفلت نمي‌ورزند؛ چرا كه پيام آسماني آنها فرموده است: “هر آن‌چه در توانايي داريد به كار بنديد”. مهيا كردن بستر لازم در ابعاد ياد شده از وظايف جامعة اسلامي است. 70
  بر خلاف كساني كه تصور مي‌كنند بايد فساد شديد جامعه را فرا گيرد تا زمينة ظهور فراهم آيد؛ جامعة اسلامي بايستي با به كار بردن تمامي امكانات، سعي در آمادگي و رشد انسان‌ها براي فراهم آوردن بستر لازم براي ظهور كند.
  زنان با توجه به مواهب طبيعي خود، بايد در جهت سرشت خاص خود بكوشند و در راه تكامل بشر به نقش خود كه بزرگ‌تر از نقش مردان است، اهميت دهند و بي‌تفاوت از كنار آن نگذرند.71 زنان به منزلة جزئي از اجتماع، بايد علاوه بر نقش فردي، به نقش اجتماعي خود نيز توجه داشته باشند و خود را از اجتماع بر كنار ندانند؛ چرا كه دين براي انسان، هويت جمعي قائل است و در اين رابطه، يك سلسله وظايف جمعي را مطرح مي‌نمايد: “جز اين نيست كه مؤمنان كساني‌اند كه به خدا و پيامبرش گرويده‌اند و هنگامي كه با او بر سر كاري اجتماع كرده‌اند، تا از وي كسب اجازه نكنند، نمي‌روند”.72
  در آية شريفه، مؤمنين راستين را افرادي مي‌داند كه علاوه بر اعتقاد به خدا و رسول، در امور اجتماعي نيز شركت دارند و بدون كسب اجازه از رهبر، از حضور در اجتماع خودداري نمي‌كنند.
  اين امر، نشان‌گر حضور دائمي مؤمنان در اجتماع است كه بيان (الذين آمنوا( همه مؤمنان اعم از مرد و زن را در برمي‌گيرد. البته در مواردي كه زنان نقش اساسي داشته باشند، بر حضور زن تأكيد مي‌نمايد؛ مثل زمان نزول قرآن كه حرمت زن محفوظ نبود؛ بيش از حد انتظار بر مسئله زن تكيه نمود و بر نقش زنان در تثبيت اديان الهي انگشت نهاد73 .
  در اجتماع عرب شايع بود كه براي زنان در اجتماع، احترام چنداني قائل نبودند، ولي دين اسلام زنان را در امور اجتماعي مشاركت داد.
1 ـ 5. رابطة نقش‌هاي اجتماعي و وظايف زنان
حضور زنان در اجتماع، براي زمينه‌سازي ظهور، در صورتي مورد قبول امام زمان(عج) است كه مطابق با موازين اسلامي باشد.
  مهم‌ترين وظيفة زنان در اين زمينه، رعايت تقوا و گسترش عفاف و تقوا در جامعه است؛ چرا كه حضور زن در اجتماع با عرضة اندام جنسيتي موجب فساد مي‌گردد و امنيت رواني را از بين مي‌برد.
  حفظ حجاب و ارزش انساني زن از مهم‌ترين عوامل موفقيت زن در اجتماع به مثابة انسان است كه مي‌تواند حضور او را در كنار مردان، يكسان قرار دهد و موفقيت او را در عرصه‌هاي مختلف تضمين نمايد وگرنه زن هم‌چون كالايي بي‌ارزش در كنار ساير كالاها قرار خواهد گرفت.
  يكي از نمونه‌هاي تدبير اجتماعي زنان در قرآن، ملكة سبا مي‌باشد كه هنگام مشورت با فرماندهان خود وقتي كه با نظر آنان مبني بر توان زياد بر جنگ مواجه شد، با تدبيري زيركانه گفت: پادشاهان چون به شهري درآيند، آن را تباه و عزيزانش را خوار مي‌گردانند. و در مقابل، با فرستادن هديه‌اي به سليمان و با تأمل در عملكرد او، به دين الهي گرويد. 74
  حضور زن در عرصه‌هاي مختلف اجرايي، به جز در مواردي كه اسلام به دلايل خاص براي حفظ جايگاه زن ممنوع كرده است، نه تنها اشكالي ندارد، بلكه واجب است.75
  زنان با حضور خود در اجتماع مي‌توانند، ساير افراد را راهنمايي نمايند. در مرحلة اول با گفتار، سخنراني و مقالات علمي، افراد را با مقام و منزلت زن در فرهنگ مهدوي آشنا كنند و جامعة عظيم زنان را با رسالت بزرگ خود آشنا سازند.
  در مرحلة بعد با امر به معروف، افراد را به انجام واجبات و كارهاي نيكو دعوت نمايند و ارزش زن و رابطة معنوي با امام زمان(عج) را گوشزد كنند و با نهي از منكر از انجام اعمالي كه قلب امام زمان(عج) را مي‌آزارد، نهي نمايند.
  “هر گاه عده‌اي كارهاي نيكو را انجام دهند و بر آن مواظبت نمايند؛ عده‌اي ناخودآگاه الگو مي‌گيرند و پيروي مي‌كنند و در اين آثار ظاهري، نوعي ياري امام زمان(عج) نهفته است”. 76
  عملكرد صحيح زنان نه تنها تأثير مثبت بر سايرين دارد، حتي مي‌تواند آنها را در زمرة ياران خاص و ويژه امام زمان(عج) قرار دهد. در روايات به اين مهم اشاره شده است؛ مبني بر اين‌كه تعدادي از زنان در ميان ياران حضرت حضور دارند77؛ ضمن اين كه تعدادي نيز براي مداواي زخمي‌ها به ياري حضرت مي‌شتابند. براساس روايتي از امام صادق(ع) برخي از زنان در هنگام ظهور امام زمان(عج) زنده مي‌شوند و با حضرت رجعت خواهند كرد، كه نام تعدادي از آنها در روايات بيان شده و نام برخي به ميان نيامده است78. علاوه بر اين زناني پيش‌گام در اين زمينه وجود دارندكه به دليل صلاحيت و آمادگي‌هاي قبلي، همراه حضرت عيسي(ع) به زمين فرود مي‌آيند، كه تعداد آنها 400 نفر بيان گرديده است.79
  زنان براي ايفاي نقش مؤثر براي ظهور امام زمان(عج) بايد با وظايف عمومي منتظران آشنا گردند و پس از آن، براي عملكرد بهتر، با نقش‌هاي عمومي و هم‌چنين ويژة زنان آشنايي بيشتر پيدا كنند.
  علاوه بر اين، زنان مي‌توانند براي حضور در ركاب امام زمان(عج)، ضمن رعايت تقواي الهي با خواندن دعاي عهد در چهل صبح، خود را در زمرة ياران حضرت قرار دهند و در صورت وفات مي‌توانند به دنيا رجعت نمايند و در ركاب حضرت قرار گيرند.80
2 ـ 5. نقش فرهنگي زنان
فرهنگ جامعه، روح و حقيقت نظام اجتماعي را شكل مي‌دهد كه شامل ارزش‌ها، شناخت و ايدئولوژي آن مكتب است81 . سه عنصر اصلي فرهنگ عبارتند از: 1. اصول دين (توحيد، نبوت و معاد)؛ 2. ارزش‌هاي ثابت؛ 3. شيوه‌هاي رفتاري برخواسته از ارزش‌ها.82
  پايه و اساس امور فرهنگي را تعليم و تربيت تشكيل داده و اجتماع نيز بر همين اساس استوار مي‌گردد.
  ساير امور سياسي، نظامي، اقتصادي نيز تحت تأثير امور فرهنگي قرار دارند83 .
  پيامبر اعظم(ص) پس از بعثت، براي تبليغ دين اسلام به كار فرهنگي گسترده پرداختند كه با پايه‌گذاري اصول دين آغاز شد.
  پس از حضرت علي(ع) اولين كسي كه به پيامبر، ايمان آورد، همسرش، حضرت خديجه بود كه با همه وجود به حمايت از ايشان پرداخت و در مقابل عقايد تمامي مشركان ايستادگي نمود.
  يكي از عوامل مهم موفقيت اسلام، فرهنگ انتظار است كه از قيام امام حسين(ع) نشأت گرفته است و مي‌توان گفت: “فرهنگ عاشورا، زمينه‌ساز فرهنگ انتظار است”.84
  تداوم خط فكري شيعه پس از رحلت پيامبر اعظم(ص) و اجراي آن توسط حضرت علي(ع) با قيام عاشورا و خون امام حسين(ع) آبياري گرديد و با فرهنگ انتظار تا عصر حاضر تداوم يافته و همواره با آزمايش انسان‌ها به گونه‌هاي مختلف همراه بوده است.
  نقش زنان در پيش‌برد احكام اسلامي جايگاه ويژه‌اي دارد. در شرايط بحراني كه دست مردان بسته مي‌شد، زناني هم‌چون حضرت زهرا(س) و حضرت زينب(س) با تبليغات خود به حمايت از امام خود و آگاه‌سازي مردم مي‌پرداختند.
  زنان همواره در دفاع از اسلام و ارزش‌هاي اسلامي مشاركت داشته‌اند و در پيروزي انقلاب اسلامي نيز سهم قابل ملاحظه‌اي ايفا نمودند. امام خميني( در اين باره فرموده‌اند: “… در مملكت ما اين طور شد كه بانوان هم دوش، بلكه جلوتر از مردها از خانه‌ها بيرون آمدند و در اين راه اسلامي زحمت كشيدند و رنج ديدند …”.85
1 ـ 2 ـ 5. تهاجم فرهنگي
يكي از راه‌هاي مؤثر دشمنان براي سلطه بر كشورهاي اسلامي، تسلط فرهنگي است كه دشمن از تمامي ابزارهاي خود براي تخلية فكري و فرهنگي جامعه، خصوصاً جوانان بهره مي‌جويد.
  از مهم‌ترين عوامل تهاجم فرهنگي غرب، تغيير شناخت‌ها و باورها، دگرگوني ارزش‌ها و گرايش‌هاست كه در پي آن، رفتارها و كردارها نيز تغيير خواهد كرد.86 اين در حالي است كه غرب، خود گرفتار بحران فرهنگي است و به جاي حق، انسان را جانشين ساخته و قانون را جاي‌گزين دين نموده و به جاي ارزش‌هاي الهي، اصالت سود و ترّقي مذهب را به اخلاق و هدونيسم (لذت‌جويي و لذت‌گرايي) تبديل نموده است.87
  يكي از اهداف دشمن، مبارزه با فرهنگ انتظار مي‌باشد؛ چرا كه به تأثير آن بر افكار، عقايد و رفتار مردم پي‌برده است.
  هم اكنون دشمن با حربه‌هاي مختلف درصدد مبارزه با اسلام برآمده و به علت تأثير شگرف اعتقاد مهدوي، به مبارزة اساسي با اين تفكر در سطح جهاني پرداخته و تا كنون بيش از پانصد اثر اعم از: فيلم، نمايش‌نامه، آهنگ و داستان88 براي تحريف پيش‌گويي‌هاي نوستر آداموس در ارائه چهرة وحشتناك از امام زمان(عج) و جنگ‌افروزي ايشان ارائه شده است؛ در حالي كه روايات اسلام، بيان‌گر  ايجاد وحدت كلمه در ساية ظهور امام زمان(عج) مي‌باشد.
  امام(ع) در تأويل آيه (و قاتلوهم حتي لا تكون فتنة و يكون الدين كلّه لله(89 مي‌فرمايد: امام زمان(عج) مبارزه مي‌كند، تا وقتي كه اختلاف از بين ملل و اديان برداشته شود و تمامي دين، يك كلمه گردد.90
  هم اكنون تأثيرات تهاجم فرهنگي دشمن در جوامع اسلامي مشهود است و دشمن از راه‌هاي گوناگون به خصوص رسانه‌هاي ارتباطي از قبيل: ماهواره، اينترنت، فيلم‌ها و نوارهاي مبتذل و … درصدد تخريب فرهنگ اسلامي برآمده و بيشترين اهداف دشمن بر روي زنان و جوانان متمركز شده است؛ چرا كه دشمن به خوبي دريافته كه بهترين راه براي دست‌يابي به اهداف شوم خود، تخريب زيرساخت‌ها و بنيان‌هاي زيرين جامعه است كه شامل جوانان و زنان جامعه مي‌باشد. تأثير تهاجم فرهنگي در اين روايت رسول‌اعظم(ص) مشاهده مي‌شود كه ضمن هشدار به امت خود در آخرالزمان مي‌فرمايد: “حال شما چگونه خواهد بود، زماني كه زنان شما فاسد شوند و جوانان شما به فسق و جور گرايند و شما امر به معروف و نهي از منكر ننماييد. به پيامبر(ص) گفته شد: اي رسول خدا(ص) آيا چنين خواهد شد؟ فرمود: آري و بدتر از اين خواهد شد! حال شما چگونه خواهد بود، زماني كه شما معروف را منكر، و منكر را معروف پنداريد؟”91
  از اين قبيل احاديث در مورد زمان قبل از ظهور وارد شده كه بيان‌گر عملكرد نادرست برخي از مردم است و اين مهم، وظيفة سايرين را براي راهنمايي امت گوشزد مي‌نمايد.
2 ـ 2 ـ 5. وظيفة بانوان در مقابل تهاجم فرهنگي
فعاليت‌هاي گستردة دشمن براي ايجاد فساد در جامعة اسلامي و از بين بردن فرهنگ انتظار، وظيفة خطير عمومي را در حوزه‌هاي علميه و مراكز آموزشي ـ پژوهشي گوشزد مي‌نمايد.
  پژوهش‌هاي علمي ـ تحقيقي در اين زمينه باعث روشن‌گري در سطوح مختلف علمي از جمله آموزش و پرورش و آموزش عالي مي‌گردد و در نتيجه، موجب آگاهي قشر عظيمي از مردم خواهد شد. براي آگاهي در سطح عموم نيز مي‌توان از رسانه‌هاي جمعي به خصوص صدا و سيما با اجراي برنامه‌هاي مختلف اجرايي، فيلم، داستان و … بهره جست و سطح آگاهي عمومي، خصوصاً زنان را نسبت به مسئله انتظار، مهدويت و … بالا برد.
  گسترش معارف ناب محمدي بين زنان، مي‌تواند جامعه را تحت تأثير قرار دهد؛ زيرا نه تنها زنان، نصف جامعه را تشكيل مي‌دهند، بلكه بر نصف ديگر جامعه تأثيرگذار هستند و از طريق عقل ديني و عاطفي مي‌توانند تحولاّت اساسي در افكار فرهنگي جامعه ايجاد نمايند و با گرايشات ديني ـ مذهبي، جوانان را جذب مباني جذّاب ديني و فرهنگ انتظار مهدوي نمايند.
   حضور زنان در مجامع علمي، به خصوص علوم اسلامي، در حوزه و دانشگاه براي پرورش اعتقادات اسلامي در جامعه، به خصوص در زمان حاضر كه بيش از نصف جمعيت دانشگاه‌ها را دختران تشكيل مي‌دهند، نقش اساسي دارد.
  اعتقاد مذهبي، باور و شناخت امام زمان(عج) از مباني فرهنگي است كه زيربناي ارتقاي فرهنگي را تشكيل مي‌دهد و موجب ثبات عقيده افراد به مهدويت و سازندگي افراد مي‌شود تا آن‌جا كه ياراني خاص را شكل مي‌دهد.
  در روايات، ياران امام زمان(عج) اين چنين معرفي شده‌اند: آنها در آسمان، شناخته شده‌اند و در زمين (تا آمدن حضرت) ناشناخته مي‌مانند. 92
  هم چنين ايشان داراي شخصيتي بي‌نظير و پيش‌گام در كارهاي خيرند.93
  نقش اساسي زنان در ترويج فرهنگ مهدوي را مي‌توان در دو بعد كلي جست‌وجو نمود:
  ابتدا تبليغات صحيح دربارة فرهنگ مهدوي و جلوگيري از ترويج افكار و عقايد نادرست كه تحت عنوان اسلام منتشر مي‌گردد. چه بسا در اين ميان عده‌اي به نام ملاقات با امام زمان(عج) و تحت تأثير قراردادن بانوان، آنها را منحرف سازند و در پناه آن به گمراه و فاسد نمودن عده‌اي اقدام نمايند.
  بهترين راه براي جلوگيري از اين‌گونه مفاسد، ترويج معارف ناب محمدي است كه براي تحقق آن بايد از طريق شناخت و معرفت حقيقي امام، همراه با انتظار صحيح و سازنده بهره جست.
  براي گسترش فرهنگ اسلامي مي‌توان به مجالس دسته‌چمعي يا اردوهاي زيارتي فرهنگي اقدام نمود؛ زيرا در چنين مجالس و اردوهايي كه به نام ائمه معصومين(ع) برپا مي‌شود، پذيرش ديني مردم بيشتر گشته و با رفتن به مشاهد مشرفه و ارتباط مستقيم با چنين اماكني، امكان ارتباط معنوي بيشتر مي‌شود.
  برگزاري مجالس مذهبي، به خصوص مرتبط با امام زمان(عج) هم‌چون دعاي ندبه، دعاي عهد، زيارت آل يس و تفسير آيات قرآن كريم، خصوصاً آياتي كه مرتبط با امام زمان(عج) مي‌باشد مردم را با فرهنگ قرآني ـ مهدوي، بيشتر آشنا مي‌سازد.
  راه ديگر انتقال معارف مهدوي به نسل جديد، بالابردن فرهنگ كتاب‌خواني است كه با عرضة محصولات فرهنگي (اسلامي ـ مهدوي) مي‌توان آنها را به فرهنگ مهدوي علاقه‌مند نمود.
  بٌعد ديگر فرهنگي كه گاه كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرد، ابعاد تأثيرگذار در تفكر و عملكرد اسلامي است. يكي از دلايل دور شدن از فرهنگ اسلامي، شرايط محيطي مي‌باشد كه با ايجاد تحول در آن، ابعاد بسياري از مشكلات فرهنگي حل خواهد شد. براي مثال، كيفيت معماري در فرهنگ اسلامي است كه در زمان‌هاي گذشته خانواده‌هاي متشرع با ساختمان‌هاي بيروني ـ اندروني مانع اختلاط زنان و مردان نامحرم مي‌شدند، ولي هم اكنون با تهاجم فرهگي غرب، ساختمان‌ها به شكل اُپن (باز) در آمده است.
  انتقال اين‌گونه فرهنگ‌ها از هم اكنون مي‌تواند زمينه‌ساز ظهور باشد و زنان به دليل طبع ظريف و هنرمند خود مي‌توانند با معماري جديد اسلامي و تنوع بخشي به كيفيت خانه‌سازي و تزئينات داخلي آن، تحولات اساسي در فرهنگ متأثر از فرهنگ غرب ايجاد نمايند.
  مسئله ديگر، تغيير پوشش سنتي قديم به پوشش نامتناسب تنگ و بدن‌نما است كه در روايات آخرالزمان نيز مورد نكوهش قرار گرفته است94 و براي تغيير آن به پوشش متناسب اسلامي  مي‌توان با ارائه پوشش‌هاي زيبا و متنوع جديد اسلامي، جاي‌گزين‌هاي مناسبي براي پوشش‌هاي نيمه عريان و نامناسب به ارمغان آمده از غرب قرار داد.
3 ـ 5. نقش سياسي زنان
سياست جامعة اسلامي بر اساس مصالح دنيوي و اخروي است و امام و حاكم اسلامي براي تحقق اين مهم اقدام مي‌نمايند. از صدر اسلام تا كنون تنها در دورة پيامبر اعظم(ص) و 5 سال از امامت اميرالمؤمنين(ع) و اندكي از دوران امام حسين(ع)، حكومت در دست امامان معصوم(ع) بوده و اين امر موجب شده است تا امامان معصوم(ع) نتوانند احكام و موازين اسلامي را به طور كامل به اجرا در آورند.
  هر چند امر رسالت به عهدة مردان نهاده شده است، اما مسئوليت درون جامعة اسلامي بر عهدة همة زنان و مردان بوده و اين از ابتداي اسلام در جامعة اسلام مشهود است.
  حمايت از دين وظيفه‌اي عمومي است كه در تمامي اديان الهي مشهود است و نقش زنان در كنار انبياي الهي از جمله مسائلي است كه در قرآن بدان اشاره شده است و براي نمونه، آسيه همسر فرعون و حضرت مريم(س) را مثال مي‌زند.95
  در جاي ديگر آيات قرآن، سه زن نمونه را كه در پرورش حضرت موسي(ع) دخيل بوده‌اند، نام برده است كه عبارتند از: مادر و خواهر موسي(ع) كه در شرايط سخت بحراني، موسي(ع) را به دستور الهي به آب انداختند و با زيركي دايه‌گي او را پذيرفتند و آسيه، همسر فرعون ـ در شرايط بحراني كه فرعون هر فرزند پسر را سر مي‌بريد ـ با شجاعت از فرعون خواست تا او را نكشد و به فرزندي بگيرند. اين سه زن در شرايط سخت بحراني به مبارزة سياسي با فرعون پرداختند.96
  در مقابل، زناني نيز به مقابله با پيامبران برخواستند و نه تنها با ايشان همكاري نكردند، بلكه خيانت ورزيدند.97
  حضور زنان در صحنة سياست هم‌چنان ادامه مي‌يابد و در زمان اسلام نيز حضرت زهرا(س) در حمايت سياسي از اميرالمؤمنين علي(ع) ، شبانگاهان با همسر و فرزندانش به درِ خانة مهاجرين و انصار مي‌رفت و از آنان كمك و ياري مي‌طلبيد.98
  حضرت زينب(س) نيز در حمايت از امام حسين(ع) سه كار مهم را به عهده گرفت99:
  1. حمايت از رهبر خود، امام حسين(ع) و پس از شهادت ايشان، امام سجاد(ع)؛
  2. محافظت از يتيمان و سرپرستي از ايشان؛
  3. پيام‌رساني امام و شهيدان در كوفه و شام با بيانات كوبنده و پرمحتوا.
  اسلام، زناني در دامن خود پروريد كه نه تنها صحنة سياسي را ترك نكردند، بلكه همواره به حمايت از اسلام برخواستند و در مقابل دستگاه ستم‌گر ايستادگي ‌نمودند.
  در دوران معاصركه حكومت‌هاي ستم‌گر غربي براي سلطه بر كشورهاي اسلامي، شعار جدايي دين از سياست سر داده‌اند، نه تنها مردان، بلكه زنان مسلمان در ايران نشان دادند كه مرد و زن مسلمان، نقش به سزايي در حكومت‌هاي اسلامي دارند.
  امام خميني( در بيانات خود به مردان و زنان براي دخالت در امور سياسي چنين فرمودند: “بايد همة زن‌ها و مردها درمسائل اجتماعي، در مسائل سياسي وارد باشند و ناظر باشند؛ هم به مجلس ناظر باشند، هم به كارهاي دولت ناظر باشند؛ اظهار نظر بكنند.
  سياست اسلامي كه بر اساس مصالح دنيوي و اخروي نباشد، در مقابل سياست دنياي كنوني غرب قرار دارد؛ زيرا سياست آنها سياستي شيطاني است كه براي رسيدن به اهداف سياسي از هيچ دروغي و نيرنگي دريغ نمي‌ورزد و براي رسيدن به هدف از هر وسيله‌اي بهره مي‌جويند.100
  دنياي غرب با تمام تناقضاتي كه دارد، يك جبهه سياسي وسيع عليه اسلام به كار بسته و از تمام وسايل و امكانات خود در اين راه بهره جسته است. در مقابل اين همه امكانات، دنياي اسلام بايد با نيروي ايماني، جهادي و آگاهي سياسي از دشمن پيشي گيرد و يكي از وظايف دنياي اسلام در اين زمينه، آماده‌سازي براي انقلاب امام عصر(عج) مي‌باشد.
  حضور زنان در صحنة سياسي با پرهيزكاري، زمينه‌ساز حكومت جهاني امام عصر(عج) مي‌باشد. از جمله حضور آنان در صحنه‌هاي انقلاب اسلامي كه خود، زمينه‌ساز حكومت امام عصر(عج) بوده است و مكمل قيام امام عصر(عج) مي‌باشد. حضور زنان در صحنه‌هاي مختلف، هم چون: تظاهرات عليه استكبار، حضور در انتخابات، تأييد رهبري و مسئولين، امر به معروف و نهي از منكر، آمادگي‌هاي دفاعي و … از مصاديق حضور آنها در صحنة سياست به شمار مي‌رود.
  حضور زنان در مسندهاي سياسي كه مخالف با شئون اسلامي نباشد و براي پيش‌برد اهداف اسلامي باشد، با اجراي سياست‌هاي ديني و قرار دادن زن در جايگاه انساني خود مي‌تواند زمينه‌ساز ظهور شود.
  حضور زنان، در ميان ياوران،101 بيان‌گر توان فكري، سياسي، علمي و عملي ايشان مي‌باشد. زمينه‌سازي ظهور بايد مبتني بر طرح‌هاي دراز مدت، همراه با ايجاد آمادگي در مردم جهان باشد.
4 ـ 5. عدالت اقتصادي
قرآن كريم مي‌فرمايد: و پيمانه و ترازوها را بر پاية قسط قرار دهيد. 102
  هدف اقتصادي اسلام، تربيت و هدايت مردم به سعادت ابدي است  كه بر اساس عدالت اقتصادي، استقلال سياسي و اقتصادي به دست مي‌آيد؛103 بر خلاف اقتصاد جوامع غربي كه بر اساس رفاه و سود بيشتر است104 و حتي در نظام سرمايه‌داري براي سود بيشتر به استثمار كارگران و كارمندان مي‌پردازند.105
  استعمار براي تسلط بر جهان در پي دست‌يازي به منابع ثروت جهان مي‌باشد؛ لذا با برنامه‌ريزي سياسي و فرهنگي، راه تفكر را بر ملت‌ها مي‌بندد و بر منابع ثروت‌ آنها سيطره مي‌يابد و حتي در ميان كشورهاي خود نيز از طريق نظام سياسي، اصالت فكر را از مردم مي‌گيرد و از پرورش افكار براي پرداختن به نيروهاي دورن خود و جامعه جلوگيري مي‌نمايد.106
  اقتصاد كلان كشورهاي توسعه يافته، بر اساس نظام سرمايه‌داري است و نمي‌توان از آن به مثابه معيار و ملاك در اقتصاد اسلامي بهره جست؛ زيرا معيار اقتصاد اسلامي بر اساس عدالت و در صورت امكان، خواهان اقتصادي با عدالت “درون‌زا” مي‌باشد، كه در صورت عدم تحقق آن، به عدالت “برون‌زا” متمايل خواهد شد.107
  چنان‌چه در اقتصاد به شاخص عدالت توجه كافي شود و بدان به صورت صحيح عمل گردد، موجب از بين رفتن بسياري از معضلات اجتماعي خواهد گرديد. پيامبر اعظم(ص) فقر را در برخي موارد موجب كفر بيان كرده‌اند: “نزديك است فقر به كفر بيانجامد. 108”.
1 ـ 4 ـ 5. نقش اقتصادي زنان
براي فراهم آوردن بستر ظهور، بايد زمينه‌هاي عدالت اقتصادي در جامعه فراهم گردد و از طرفي، شعور اجتماعي و اقتصادي مردم بالا رود؛ به گونه‌اي كه خود در پي اقتصاد عادلانه باشند و ثروت‌مندان، حقوق اقتصادي زيردستان را مراعات نمايند و در پرداخت خمس و زكات و ساير حقوق كوتاهي نكنند. زنان و مردان بايد به حقوق اقتصادي كه اسلام به آنها عطا نموده است، آشنايي داشته باشند و به گونه‌اي صحيح از آن بهره‌مند شوند. خداوند متعال در مورد استقلال اقتصادي مرد و زن مي‌فرمايد: براي مردان از آن چه كسب كرده‌اند بهره‌اي است و براي زنان [نيز] از آن‌چه كسب كرده‌اند، بهره‌اي است. 109
  اسلام در چهارده سدة گذشته به زنان نيز، هم‌چون مردان، استقلال اقتصادي عطا نمود؛ در حالي اروپا (انگلستان) در يك سده پيش به زنان عطا نموده بود؛ هر چند اين استقلال اقتصادي، مرهون كارخانه‌داران براي سود بيشتر و مزد كمتر بود؛ با اين شعار كه زنان خود مالك پولي مي‌شوند كه خود به دست مي‌آوردند.110
  اسلام، ضمن حفظ عدالت اقتصادي براي مرد و زن، خرجي زن را به عهدة مرد نهاده است تا زن، طراوت و شادابي خود را حفظ كند.
  زنان پيش از اسلام نيز داراي فعاليت اقتصادي بودند و اسلام نيز اين سيره را نفي و نهي نكرد، بلكه با سكوت خود آن را تأييد نمود. نمونة آن، فعاليت حضرت خديجه(س) است كه داراي فعاليت وسيع اقتصادي بود و از تجّار بزرگ مكه به شمار مي‌رفت. اين بانوي بزرگوار پس از ازدواج با رسول‌خدا(ص) تمامي اموال خود را براي پيش‌برد اهداف اسلام خرج نمود تا جايي كه پيامبر(ص) بر اين مطلب مباهات مي‌ورزيد.111
  در عصر حاضر نيز زنان مسلمان در عرصه‌هاي مختلف مشغول به فعاليت هستند و چرخة خودكفايي كشور را به گردش در‌ مي‌آورند. البته حضور زنان در عرصه تجارت و بازار بايد با حفظ شئونات اسلامي باشد و مفاسد اخلاقي و اجتماعي و … را در پي نداشته باشد و زن به منزلة يك انسان در عرصة فعاليت‌هاي اقتصادي وارد شود.
  زن در اقتصاد غرب، بيشتر جنبه ابزاري دارد و از اندام (جنسيت) او به مثابه يك شيء جذّاب براي تبليغات ـ اجناس و ابتذال در سينما ـ استفاده مي‌گردد؛ لذا زن از ارزش انساني ساقط شده است.
  استفاده‌هاي ابزاري غرب از وجود زن، دو هشدار اساسي براي جامعة منتظران است؛ اول، اين‌كه حضور زن در اقتصاد و بازار كار، نبايد او را از شئون انسانيت ساقط نمايد و او را هم‌چون كالايي بي‌ارزش در معرض ديد همگان براي فروش بيشتر قرار دهد؛ چنان‌كه متأسفانه انتقال اين فرهنگ مي‌تواند تأثيرات منفي در ابعاد مختلف جامعه داشته باشد و مفاسد اخلاقي و بي‌بند و باري را در جامعه ترويج نمايد.
  دوم، ترويج فرهنگ مصرف‌گرايي از سوي سوداگريان غربي، بيشتر متوجه زنان گرديده است و هر روز با القاي مدهاي مختلف و محصولات جديد درصدد پركردن جيب‌هاي خود و مشغول ساختن ساير جوامع به امور مادي و خالي كردن جيب ساير كشورها مي‌باشند. شايد روايتي كه در رابطه با مشاركت زنان در امور تجاري با مردان در آخرالزمان آمده است، مبتني بر همين اساس باشد:112 هنگامي كه زن‌ها براي طمع دنيا در داد و ستد همسران‌شان شركت كنند.113
  نقش اساسي‌اي كه زنان مي‌توانند براي زمينه‌سازي ظهور در زمينة اقتصادي ايفا كنند؛ توجه به خودكفايي اقتصادي براي رهايي يافتن از بند استعماري جهان‌خواران است تا در ساية استقلال اقتصادي در كشور، زمينه‌هاي رفاه اقتصادي و معيشتي دوران ظهور فراهم آيد و كشور نيز در زمينه‌هاي اقتصادي و نظامي، وابسته به دولت‌هاي استكباري نباشد.
  وقتي كه شعور اجتماعي بدان‌جا برسد كه مال را براي آسايش بخواهد؛ نه اين كه هدف نهايي خود را ثروت‌اندوزي بداند، اين آمادگي فراهم خواهد شد تا همة انسان‌ها به طور عادلانه از ثروت بهره‌مند گردند. با اجراي احكام اسلامي، اين هدف نيز تأمين خواهد شد؛ هم‌چنان‌ كه در زمان امام عصر(عج) اين هدف تحقق خواهد يافت.
  يكي از عوامل وابستگي اقتصادي كشورهاي عقب نگه‌داشته شده، مصرف بي‌روية خانواده‌ها در پي تبليغات گسترده رسانه‌هاي غربي است؛ حال آن‌كه توجه كلان كشور به استقلال اقتصادي و ارائه الگوي صحيح مصرف به خانوارها از راه‌هاي مختلف به خصوص رسانه‌ها مي‌تواند عدالت اقتصادي را نهادينه سازد. هر چند دين اسلام هزينة خانواده را بر عهده مردان قرار داده است، ولي كيفيت خرج معمولاً با محوريت زن مي‌چرخد، كه توجه زنان به الگوي صحيح مصرف و آموزش آن به فرزندان، تأثير به سزايي در اقتصاد صحيح دارد. توجه به اصول اقتصادي اسلام از قبيل: خمس و زكات و … مرتبط با اقتصاد خانواده است كه توجه به آن و جذب مازاد درآمد خانواده‌هاي ثروت‌مند و هزينه‌نمودن آن براي قسمت‌هاي ضعيف و ناتوان جامعه، امكان ارتقاي اقتصادي را در اجتماع نويد مي‌دهد.
  هر چند اين امور، بيشتر متوجه مردان مي‌باشد، ولي توجه زنان به اين امور و هشدار آنان براي بهبود وضعيت معيشتي تمام جامعه مؤثر است و مي‌تواند عامل مهمي در فقرزدايي و پيشرفت اقتصادي كشور باشد.
  چنان‌چه زنان جامعه بر اين مهم اقدام نمايند، اميد مي‌رود كه بستر مناسب اقتصادي براي ظهور فراهم آيد؛ چرا كه با از بين رفتن فقر و بي‌عدالتي، مردم نيز خود را بيشتر مهياي ظهور مي‌سازند.
جمع‌بندي
شناخت و معرفت امام زمان(عج) به منزلة مهم‌ترين وظيفة هر مسلمان مطرح است؛ چرا كه دنيا و آخرت او را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. عدم شناخت صحيح امام در دنيا باعث گمراهي و مردن به مرگ جاهليت مي‌شود.
  اما در دوران حاضر و علم به غيبت ايشان، وظيفه پيروان را بايد در آشنايي با وظايف و احكام خود جست‌وجو نمود؛ چرا كه با عدم حضور امام، دست‌يابي به بسياري از حقايق، دشوار خواهد بود. يكي از وظايف مهم افراد در اين دوران، علم به وجود امام و وظيفة انتظار صحيح و راستين است؛ چرا كه برداشت انحرافي از مقولة انتظار، خود موجب گمراهي مي‌گردد و عوارض ناگواري در پي خواهد داشت. شناخت كيفيت انتظار راستين، شناخت و انجام تكاليف صحيح منتظرين واقعي را در پي دارد، كه افراد با شناخت وظايف فردي و اجتماعي بايد در صدد زمينه‌سازي براي ظهور حضرت برآيند.
  نويد روايات، مبني بر اين‌كه زمينه‌سازان ظهور، اهل شرق و ايران مي‌باشند، وظيفة مردان و زنان ايراني را دو چندان مي‌نمايد.
  زمينه‌سازي ظهور و آمادگي براي همراهي آن حضرت، اختصاص به جنسيت ويژه‌اي ندارد و هر مسلماني به عنوان دوست‌دار خدا و اهل‌بيت(ع) بايد اين آمادگي را داشته باشد؛ هر چند تفاوت‌هاي زن و مرد، موجب اختصاص يك‌سري ويژگي‌ها براي آنان مي‌شود و فعاليت بيشتر هر كدام را در عرصة خاص سبب مي‌شود.
  يكي از مهم‌ترين وظيفه رهايي زنان در جنبة فردي و بعد خانوادگي است؛ چرا كه خودسازي و آمادگي فردي و انتقال آن به خانواده، زيربناي آماده‌سازي سايرين مي‌باشد.
  زنان بايد در زمينه‌سازي در ابعاد مختلف ايفاي نقش نمايند و به عنوان مربياني كه تربيت نسل منتظر را به عهده دارند از انجام اين مهم غفلت نورزند؛ چرا كه عدم توجه به نسل منتظر، با در نظر گرفتن توطئه‌هاي استكبار براي انحراف كودكان و نوجوانان، خطر عظيمي است كه نسل آينده را در معرض خطر قرار مي‌دهد. همكاري و هم‌ياري همسران براي تربيت نسل آينده و آماده‌سازي خود در ابعاد مختلف ديني، فرهنگي و … براي حضور در ركاب امام زمان(عج) براي ياري آن حضرت، وظيفة هر مسلماني است كه خويشتن را مهياي ظهور مي‌داند.
  نقش زنان در ابعاد اجتماعي، از زمينه‌هاي فردي آنان نشأت مي‌گيرد. زنان پس از انجام وظايف فردي مي‌توانند در حوزه‌هاي مختلف اجتماعي نيز ايفاي نقش نمايند؛ هم‌چنان كه فعاليت‌ زنان از صدر اسلام در حوزه‌هاي اجتماعي و حمايت آنان از امام خود مشهود بوده و ياري نمودن زنان و حمايت آنان از پيامبر و ائمه(ع) در تمامي صحنه‌ها قابل مشاهده است.
  الگوسازي زنان صدر اسلام، نمونه بارزي براي زنان عصر غيبت است و هوشياري و حضور در صحنة زنان را مي‌طلبد.
  حضور در صحنه‌هاي اجتماعي اعم از فرهنگي، سياسي و اقتصادي از اين جمله است كه بايد توأم با رعايت تقوا و عفاف باشد و زن را از حيطة انسانيت خارج نسازد.
  حضور زنان در عرصة فرهنگي براي مبارزة آنان با تهاجم فرهنگي غرب، نيازمند گسترش علوم اسلامي در ميان زنان است كه از طريق وسايل ارتباط جمعي به راحتي امكان‌پذير است. در عرصة سياسي، حضور زنان در مجامع سياسي و حمايت از امام و رهبري از عمده‌ترين وظايف ايشان به شمار مي‌رود و در زمينة اقتصادي، پيش‌گيري از اسراف و قناعت در زندگي با الگوي مصرف صحيح، موجب زمينه‌سازي عدالت اقتصادي مي‌گردد كه مطلوب جامعه مهدوي است.
  چنان‌چه زنان در تمامي صحنه‌هاي اجتماعي، نقش خود را به خوبي ايفا نمايند، بنيان‌هاي اجتماعي تقويت مي‌گردد و توطئه‌هاي استكبار براي سلطه بر جهان اسلام خنثي مي‌شود و زمينه‌هاي ظهور فراهم مي‌گردد.
پيشنهادها
اينك پيشنهاد و راهكارهايي جهت ترويج فرهنگ مهدوي در جامعه ارائه مي‌شود:
  1. اطلاع‌رساني وسيع و گسترده در معرفت امام زمان(عج) و آگاه‌سازي افراد، به خصوص زنان از طريق وسايل ارتباط جمعي، هم‌چون سايت مخصوص زنان و انتظار براي بررسي بيشتر نقش زنان در زمينه‌سازي و گسترش آن از طريق راديو، تلويزيون، پيام‌هاي كوتاه و … .
  2. فرهنگ‌سازي انتظار؛ به گونه‌اي كه جامعه، نشانه‌اي از انتظار فرج داشته باشد. از قبيل تابلوهاي تبليغاتي و … به خصوص پيام‌هاي ديني از طريق صدا و سيما به صورت مداوم، به گونه‌اي كه انتظار براي مردم امري مأنوس گردد و به جاي تشويق زنان به اسراف و تجمل‌گرايي، متمايل به قناعت و فرهنگ اسلامي گردند.
  3. مراكز علمي، حوزه‌هاي علميه، آموزش و پرورش هر كدام در سطح خود به انتشار آموزه‌هاي فرهنگ مهدويت بپردازند، تا مردم به طور مستمر در طول سال، ماه و هفته و ايام و اعياد اسلامي با پيام‌هاي جديد قرآني، اسلامي و مهدوي روبه‌رو شوند. در اين زمينه‌، اطلاع‌رساني در خانواده‌ها با محوريت زن را فراموش نكنند؛ چرا كه مي‌توانند نقش اساسي داشته باشند.
4. توجه دادن به غيبت امام زمان(عج) و عوارض آن؛ بر خلاف تبليغات رسانه‌هاي غربي كه ظهور امام زمان(عج) را همراه با قتل و غارت نشان مي‌دهند، حقايق غيبت و عوارض آن براي مردم بيان شود و به جاي آن، رفاه و امنيت مهدوي، خصوصاً امنيت و آرامش رواني زنان مطرح شود تا رغبت افراد به انتظار و زمينه‌سازي بيشتر گردد.
پي نوشت ها :
1 . علي‌اكبر دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ذيل واژة مورد نظر.
2 . خليل‌بن احمد فراهيدي، العين، ذيل واژه مورد نظر؛ محمدبن مكرم ابن منظور، لسان العرب، ذيل واژه مورد نظر.
3 . علي‌اكبر دهخدا، پيشين، ذيل مورد نظر.
4 . خدامراد سليميان، فرهنگنامة مهدويت بنياد فرهنگي حضرت مهدي(، 1383)، چ اول، ، ص267.
5 . علي‌اكبر دهخدا، پيشين، ذيل واژة مورد نظر.
6 . محمد معين، فرهنگ فارسي، (تهران: انتشارات اميركبير، 1379) 6جلدي، ذيل واژه مورد نظر.
7 . جوليوس گولد، ديليام كولب، فرهنگ علوم اجتماعي، (تهران: مازيار، 1376) چاپ گلشن، اول، ص29.
8 . محمد معين، پيشين، ذيل واژه مورد نظر.
9 . گولد و كولب، پيشين، ص 630 ـ 631.
10 . معين، پيشين، ذيل واژه مورد نظر.
11 . گولد و كولب، پيشين، ص630 ـ 631.
12 . معين، پيشين، ذيل واژه مورد نظر.
13 . گولد و كولب، پيشين، ص 529.
14 . افضل اعمال امتي انتظار فرج الله عزوجل، معين، پيشين، ذيل واژه مورد نظر.
15 . افضل العبادة انتظار الفرج،گولد و كولب، پيشين، ص29.
16 . محمد محمدي ري‌شهري،  ميزان الحكمه، 10 جلدي، نشر و چاپ مكتب العلوم الاسلامي، چ سوم، 1372، ج1، ص 285. (به نقل از بحارالأنوار، ج52، ص122).
17 . همان (به نقل از بحار، ج52، ص125).
18 . محمد صابر جعفري، انديشه مهدويت و آسيب‌ها، فصلنامة انتظار، ش 15، ص 47.
19 . سليميان، پيشين، ص 61.
20 . صحيفة نور، ج7، ص255.
21 . سليميان، پيشين، ص 65ـ 52.
22 . مرتضي مطهري، قيام و انقلاب مهدية، انتشارات صدرا، چ12، 1371، ص 61.
23 . ابراهيم شفيعي سروستاني، نقش انتظار در پويايي جامعه، ماهنامه موعود، پيش‌شماره2.
24 . ابراهيم شفيعي سروستاني، معرفت امام زمان  و تكليف منتظران، ص 176ـ 180، با تلخيص.
25 . قال رسول‌الله(ص) : يخرج اناس من المشرق فيوطئون للمهدي يعني سلطانه.
26 . محمدي ري‌شهري، پيشين، ج1، ص 284، (به نقل از بحار، ج52، ص 122).
27 . (ان اكرمكم عندالله اتقيكم(.
28 . (مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ(.
29 . محمدصابر جعفري، فصلنامه انتظار، ج15، ص51.
30 . همان، اقتباس، ص53 ـ 52.
31 . اربلي، علي بن عيسي، كشف الغمه، ج2، تبريز، 1381ق، ص 477.
32 . محمد جواد طبسي، زنان در حكومت امام زمان، بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود(، ص14.)
33 . محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج  ، ص  .
34 . سيدضياء مرتضوي، امام خميني و الگوهاي دين شناختي در مسايل زنان، نشر و چاپ دفتر تبليغات اسلامي، چ اول، 1378، ص 156 (به نقل از صحيفه نور، ج6، ص185).
35 . رجال مؤمنون عرفوا الله حق معرفته و هم انصار المهدي في آخر الزمان؛ محمدبن علي شيخ صدوق، كمال الدين، ج2، ص423ـ 417؛ محمدبن جرير طبري، دلايل الامامه؛ ص 267ـ 263؛ شيخ طوسي، الغيبه، ص214ـ 208؛ محمدبن حسن فتال نيشابوري، روضه الواعظين، ج1، ص 252 و علي بن عبدالكريم نيلي نجفي، منتخب الانوار المضيئه، ص 60ـ 53.
36 . شيخ صدوق، همان، ج2، ص 430ـ 424؛ طبري، همان، ص 269ـ 268؛ شيخ طوسي، همان، ص 240ـ 238؛ فتال نيشابوري، همان، ج2، ص260ـ 256؛ نيلي نجفي، همان، ص 64ـ 60.
37 . پايگاه اطلاع‌رساني معارف، ص 252. maaref.site.com       
38 . نجم‌الدين طبسي، چشم‌اندازي به حكومت مهدي(، ص 159 به نقل از فردوس الاخيار، ج3، ص449.)
39 . عن ابي بصير عن ابي ‌عبدالله(، إنه قال ذات يوم ألا اخبركم بما لا يقبل الله عزوجل من العباد عملاً الا به فقلت: بلي، فقال: شهادة ان لا له الا الله، ان محمداً عبده و رسوله و الاقرار بما امر الله و الولاية لنا و البرائه من اعدائنا يعني ائمه [الائمه] و التسليم لهم و الورع و الاجتهاد و الطمأنينه و الانتظار للقائم”، محمدباقر مجلسي، بحارالأنوار، ج52، ص140، ح5.
40 . صادق سهرابي، “با انتظار در خيمه‌اش در آييم”، فصلنامه انتظار، ج5، ص 198.
41 . “وكل شيئ اساس و اساس الاسلام حبنا اهل البيت”، محمد كليني، كافي، دارالكتب الاسلاميه، ج2، ص46، ح2.
42 . محمد كليني، اصول كافي، ج1، ص414، ح8.
43 . سليميان، پيشين، ص210.
44 . همان مدرك، ص210.
45 . همان مدرك، ص212.
46 . صدوق، خصال، ج2، ص541.
47 . ماهنامه موعود، شماره 38، ص25.
48 . صدوق، پيشين، ج2، ص541.
49 . فتح، آيه29.
50 . مجلسي، پيشين، ج52، ص122.
51 . “انكم لا تكونون صالحين حتي تعرفوا و لا تعرفون حتي تصدّقوا و لا تصدّقون حتي تسلموا”، كليني، پيشين، ج1، ص181، كتاب الحجه.
52 . مجلسي، پيشين، ج52، ص122، ح4.
53 . “اجتناب السيئات اولي من اكتساب الحسنات”، تميمي آمدي، عبدالواحد، غررالحكم و دررالكلم، ص185، ح3514.
54 . شيخ صدوق، پيشين، ج2، ص352، ح50.
55 . علي سعادت‌پرور، ظهور نور، ترجمه‌اي از كتاب الشموس المضيئه، مترجم سيدمحمدجواد عزيزي، ص103.
56 . ابراهيم اميني، دادگستر جهان، ص251.
57 . ر.ك: سيدمحمدتقي موسوي اصفهاني، مكيال المكارم، فوائد دعا براي حضرت قائم(، مترجم سيدمحمدباقر قزويني، ص181 ـ ص575.
58 . احقاف، آيه15و لقمان، آيه14.
59 . صحيفه نور، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(، ج7، ص464.)
60 . شيخ محمدبن الحسن الحر العاملي، وسائل الشيعه، ج7، ص112، ح42.
61 . “جاء رجل الي النبي(ص) فقال: يا رسول الله، من ابر؟، قال: امك. قال: ثم، قال: امك، قال: ثم، قال: امك. قال: ثم، قال: ابك”، محمدبن الحسن الحر العاملي، پيشين، ج21، ص491.
62 . قال رسول الله(ص): اكثروا الولد اكاثر بكم الامم غداً، همان، ج21، ص357.
63 . اسماعيل شفيعي سروستاني، تعليم و تربيت، جايگاه و عملكرد آن، پيش‌شماره1، موعود.
64 . ر.ك: علي اصغر احمد، شيوه‌هاي ايجاد انس در كودكان و نوجوانان با وجود مبا رك امام زمان(، موعود، ش34.)
65 . و من ءاياته أن خلق لكم من انفسكم ازواجاً لتسكنوا إليها و جعل بينكم مؤدّة و رحمة(، روم، آيه21.)
66 . مجلسي، پيشين، ج34، ص81.
67 . ابي جعفر قال: جهاد المرأة حسن التبعل، حسن بن فضل طبري، مكارم الاخلاق، ص215.
68 . صادق سهرابي، با انتظار در خيمه‌اش در آييم، فصلنامه انتظار، ش5.
69 . محمد مهدي آصفي، انتظار پويا (2)، فصلنامه انتظار، ج7.
70 . و أعدّوا لهم ما استطعتم من قوّه(، انفال، آيه60.)
71 . مرتضي مطهري، نظام حقوق زن در اسلام، ص195.
72 . (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِذَا كَانُوا مَعَهُ عَلَى أَمْرٍ جَامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ(، نور، آيه64، ترجمه محمد مهدي فولادوند.
73 . عبدالله جوادي آملي، زن در آيينه جلال و جمال، ص123 ـ ص130.
74 . (ان الملوك إذا دخلوا قرية أفسدوها و جعلوا أعزة اهلها أذلة(، نمل، آيه34.
75 . ر.ك: جوادي آملي، پيشين، ص381 ـ ص285.
76 . ميرزا محمدباقر فقيه ايماني، شيوه‌هاي ياري قائم آل محمد(، ص39، با تلخيص).
77 . “يجئ و الله ثلاث مائة و بضعة عشر رجلاً فيهم خمسون امرأة يجتمعون بمكة” (غيبت نعماني، ص279) تعبير “فيهم” نه “منهم” دلالت بر اين مطلب دارد كه 50 زن از جمله 313 نفرند. علي اصغر رضواني، موعودشناسي و پاسخ به شبهات، ص593 ـ ص594.
78 . محمدبن جرير طبري، دلائل الامامة، ص260، براي مطالعه بيشتر ر.ك: محمدجواد طبسي، زنان در حكومت امام زمان(، ص23 ـ ص33.
79 . محمدجواد طبسي، زنان در حكومت امام زمان(، ص20 ـ ص21.
80 . محمدتقي مصباح يزدي، تهاجم فرهنگي، ص103 ـ104.
81 . شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان؛ مجلسي، بحارالانوار، ج53، ص95، باب29، الرجعة، ج83، ص284.
82 . ناصر جهانيان، اهداف توسعه با نگرش سيستمي، ص84.
83 . اسماعيل شفيعي سروستاني، تعليم و تربيت، جايگاه و عملكرد آن، پيش‌شماره1 موعود.
84 . مسعود پورسيدآقايي، عاشورا و انتظار (پيوندها، تحليل‌ها و رهيافت‌ها)، فصلنامه انتظار، ج3.
85 . سيدضياء مرتضوي، امام خميني و الگوهاي دين شناسي در مسايل زنان، ص87 (به نقل از صحيفه نور، ج11، ص162).
86 . محمدتقي مصباح يزدي، تهاجم فرهنگي، ص45.
87 . اسماعيل شفيعي سروستاني، غرب و آخرالزمان، ماهنامه موعود، ش62.
88 . سردبير، سرمقاله، بازكاوي حقوق امام مهدي(، فصلنامه انتظار، ج5، ص11.)
89 . انفال، آيه 18.
90 . “فوالله يا مفضّل ليرفع عن الملل و الاديان الاختلاف و يكون الدين كله واحداً”، محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج53، ص1.
91 . “كيف بكم إذا فسدت نساءكم و فسق شبابكم و لم تأمروا بالمعروفِ و لم تنهوا عن المنكر. فقيل له: و يكون ذلك يا رسول‌الله؟ فقال: نعم، و شرُ من ذلك! كيف بكم اذا امرتم بالمنكر و نهيتم عن المعروف . فقيل له: يا رسول ‌الله و يكون ذلك؟ قال: نعم، و شرٌّ من ذلك كيف بكم اذا رأيتم المعروف منكراً و المنكر معروفاً”، محمدبن يعقوب كليني، كافي، ج5، ص51؛ محمدبن حسن شيخ طوسي، تهذيب الاحكام، ج6، ص177؛ شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، ج16، ص122.
92 . اسمائهم في السماء معروفة و في الارض مجهولة، كليني، پيشين، ج2، ص242.
93 . سيدمصطفي مهري، الگوهايي براي چگونه بودن، خصال ياران مهدي ماهنامه موعود.
www.mouood.com
94 . “مروي عن اصبغ بن نباته عن اميرالمؤمنين( قال: سمعته يقول: يظهرني آخرالزمان و اقترب الساعة و هو شر الازمنة، نسوة كاشفات عاريات، متبرجات من الدين، داخلات في الفتن، مائلات الي الشهوات، مسرعات الي اللذات، مستحلات للمحرمات، في جهنم داخلات”، محمدبن علي شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج3، ص390.
95 . تحريم، آيات 11ـ 12.
96 . جوادي آملي، پيشين، ص129ـ 130.
97 . ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَاِمْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئاً وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ(، تحريم، آيه10.)
98 . علي اكبر بابازاده، تحليل سيره فاطمه(س)، ص186 (روايت به نقل از عوالم، ج11، ص600، شرح ابن ابي الحديد، ج6، ص12ـ 13، ج2، ص47).
99 . محمد محمدي اشتهاردي، حضرت مهدي(، فروغ تابان ولايت، ص245.
100 . محمدجواد نوروزي، انتظار و انسان معاصر، ص18.
101 . يعوذ عائذ من الحرم فيجتمع الناس اليه كالطير الواردة المتفرقة حتي يجمع اليه ثلاث مأة و اربعة عشر رجلاً فيه نسوة، فيظهر علي كل جبار و ابن جبار. علي كوراني، معجم الاحاديث المهدي، ج1، ص500.
102 . (وَأَوْفُواْ الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ(، انعام، آيه152.
103 . سعيد فراهاني فرد، سياست‌هاي اقتصادي در اسلام، ص100 ـ ص110.
104 . ناصر جهانيان، اهداف توسعه با نگرش سيستمي، ص88.
105 . توانايان فرد، اقتصاد آينده بشر، ص66.
106 . مرتضي مطهري، نظام حقوق زن در اسلام، ص253ـ ص256.
107 . عدالت درون‌زا به سيستمي گفته مي‌شود كه كارآمد بوده و خوب به اجرا درآيد و عدالت برون‌زا، اعمال يك سري اصول و دستورالعمل‌هايي است كه از خارج بر سيستم اعمال مي‌شود تا اقتصادي عادلانه به وجود آيد. ر.ك: يدالله دادگر، در گفتگوي “عدالت اقتصادي”، ماهنامه موعود، ش35.
108 . “كاد الفقر ان يكون كفرا”، محمد كليني، كافي، دارالكتب الاسلاميه، ج2، ص306، ح4.
109 . لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبْنَ(، نساء، آيه32.)
110 . مطهري، پيشين، ص253ـ ص256.
111 . مجلسي، پيشين، ج16، ص12.
112 . اذا شاركت النساء ازواجهن في التجارة حرصاً علي الدنيا، كامل سليمان، يوم الخلاص، (روزگاررهايي)، ترجمه علي اكبر مهدي‌پور، ص751 (به نقل از منتخب الاثر، ص428؛ الزام الناصب، ص182و الهامات المهدي، ص219).
113 . در روايت ديگر چنين آمده است: “وعندها تشارك المرأة زوجها في التجارة”، مجلسي، پيشين، ج6، ص305.

پدیدآورنده: ريحانه هاشمي

درباره ی admin

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *