کوروش بزرگ (550 تا 530 پ.م)

کوروش دوم هخامنشی مشهور به کوروش بزرگ، بنیانگذار و نخستین شاه شاهنشاهی هخامنشی بود هیچ سندی از تاریخ دقیق تولد کوروش بزرگ در دست نیست او در حدود 576 سال پیش از میلاد مسیح در ایران به دنیا آمد. پدر او کمبوجیه یکم از شاهان انشان بود. نویسندگان یونانی، ماندانا دختر آستیاگ را مادر کوروش دانسته‌اند و گزارش داده‌اند که کوروش حاصل ازدواج کمبوجیه یکم و ماندانا بوده‌است.

کوروش ابتدا بر علیهٔ شاه ماد طغیان کرد و سپس به پایتخت حکومت ماد در هگمتانه یورش برد و با کمک‌هایی که از درون سپاه ماد به او شد، هگمتانه را فتح کرد. سپس در سال 546 پیش از میلاد، کشور ليدي را تسخير نمود و اکثر مناطق يونانى نشين را زیر سلطة خود در آورد و دستور داد تا نواحى تصرف شده که در آنها ضرب سکه رايج بود ، مثل قبل به ضرب سکه هاى محلى ادامه دهند. در بسیاری از موزه ها دیده شده که سکه هایی با شکل سکه های کرزوس را به کوروش نسبت داده اند ، ارنست بابلون نیز عقیده دارد که به غیر از سکه های سلطنتی کرزوس که در ضرابخانه سارد ضرب می شده، تمامی سکه های لیدی تا پایان دوران حکومت کمبوجیه رایج بوده است. و حتی در کتاب خود به ضرب سکه های کوروش و کمبوجیه در همان ضرابخانه های سارد اشاره کرده است.

سکه استاتر طلا که به کوروش بزرگ نسبت داده شده ، وزن این سکه 8.05 گرم و قطر آن در حدود 16 میلیمتر می باشد

سکه نقره که به کوروش بزرگ نسبت داده شده ، وزن این سکه 5.29 گرم و قطر آن در حدود 15 میلیمتر می باشد

در بهار سال 539 پیش از میلاد، کوروش آهنگ تسخیر بابل را کرد و وارد جنگ با بابل شد. به گواهی اسناد تاریخی و عقیدهٔ پژوهشگران، فتح بابل بدون جنگ بوده‌است و توسط یکی از فرماندهان کوروش به‌نام گئوبروه در شب جشن سال نو انجام شد.

به گفته هرودوت، کوروش در جنگ با ماساگتها کشته شد؛ ولی این دیدگاه را اکثر مورخان جدید رد می‌کنند و معتقدند که داستان هرودوت ساختگی است. تنها منبع موثق کهنی که غیرمستقیم به مرگ کوروش اشاره می‌کند، دو لوح و سند گلی یافت‌شده در بابل است که نخستین آن مربوط به دوازدهم اوت 530 پیش از میلاد است که تاریخ آن «نهمین سال کورش، شاه کشورها» را نشان می‌دهد. سند دوم که مربوط به سی و یکم اوت 530 پیش از میلاد است، «سال آغاز فرمانروایی کمبوجیه، شاه کشورها» را بر خود دارد. این دو سند که در ظاهر اهمیت چندانی ندارند، در واقع نشان می‌دهند که کوروش در فاصلهٔ بین 12 تا 31 اوت سال 530 پیش از میلاد درگذشته‌است و یا حداقل، خبر درگذشت وی و بر تخت‌نشینی کمبوجیه در این تاریخ به بابل رسیده‌است.