دعاگو – ادعیه و اذکار قرآنی و باستان شناسی در این سایت مجموعه ای از بهترین ذکر و دعاهای قرآنی و ادعیه و اذکار مجرب بسیار قوی قرار داده شده است
در این پست از سایت antique-book-treasure.ir معرفی قبرستان ها و گورستان های قدیمی و تاریخی باستانی در ایران را برای شما عززیان قرار دادیم . در ادامه مطلب با برخی از قبرستان ها و گورستان های باستانی و قدیمی در ایران آشنا خواهید شد .
معرفی قبرستان ها و گورستان های قدیمی و تاریخی باستانی در ایران,قبرستان های تاریخی و باستانی در ایران,گورستان های قدیمی و باستانی در ایران,تصاویر و عکسهای قبرستان و گورستان های قدیمی و باستانی در ایران,معرفی و آشنایی با قبرستان های قدیمی و گورستان های باستانی در ایران
معرفی قبرستان ها و گورستان های قدیمی و تاریخی باستانی در ایران
گورستان چیست ؟
گورستان محل دفن اجسادانسان است. در برخی کشورها (همانند بخشی از کشور هندوستان ( مردگان را میسوزانند ولی در اکثر نقاط جهان آنها را به خاک می‌سپارند با این تفاوت که مسیحیاندر تابوتو مسلمانانبدون تابوت مردگان را در خاک گورستان دفن می‌کنند. به گورستان ، قبرستان هم گفته میشود . در سالیان اخیر در کشور ایران به گورستان آرامگاه گفته می شود تا بار منفی و دردآور آن کاسته شود.
بخشی از قبرستانهای جدید در دنیا عبارتند از :
ایران
ابن بابویه (گورستان) (تهران)
امامزاده عبدالله (شهر ری)
امامزاده طاهر (کرج)
باغ رضوان (اصفهان)
بهشت رضا (مشهد)
بهشت فضل (نیشابور)
بهشت حمزه (شيروان)
بهشت زهرا (تهران)
بهشت فاطمه (قزوین)
تازه آباد (رشت)
تخت فولاد (اصفهان)
خزر نبی(خرم آباد)
سلیمان داراب (رشت)
ظهیرالدوله (تهران)
گورستان خاوران (تهران)
وادی رحمت (تبریز)
مسگرآباد (تهران)
[[باغ فردوس کرمانشاه]] (کرمانشاه)
دارالسلام (بروجرد)
امامزاده جعفر (بروجرد)
بهشت رضا (ایلام)
بهشت محمدی (سنندج)
انگلستان
هایگیت (لندن)
روسیه
گورستان نووودویچی (مسکو)
جمهوری چک
استودان سدلک
فرانسه
پرلاشز (پاریس)
عربستان سعودی
بقیع (مدینه)
عبدالمطلب (مکه)
«گورستان باستانی » در قسمتی از کوهستان و تپه های مشرف به آبادی ها و در امتداد نور خورشید و در کنار آبهای روان و رودها آدمی مردگان خود را به خاک می سپارد که به محل دفن آنها در قدیم گورستان باستانی گفته می شد .قبرهای زیادی در کوه ها و تپه ها وجود دارد که با توجه به عمق کم و سطح مدور برخی از آنها، این قبرها را میتوان به زرتشتیاننسبت داد. بر روی بعضی از قبرها که مدخل‌های کوتاهی دارند نقش صلیبوجود دارد که نشان میدهد که مسیحیاننیز مرده‌های خود را در آنها به خاکمی‌سپرده‌اند. باستان شناسان حدود قبر را در گورستانی در قسمت خاوری کوه ها شکافته‌اند و بر این باورند که قبرهای آفتاب نشیمن پر ارزش تر از آفتاب برآمد می باشد که بنده نظر آنها را کاملا رد کرده و بر آ« باورم که در عهد و دوره و محلهای مختلف این نوع قبرها با یکدیگر فرق می کند و در اغلب گور مردانچیزهایی به دست نیامده جزء ابزار و آلت جنگی به غیر از کسانی که مقام و مرتبتی داشته اند ، ولی در قبر زنانشیشه‌های کوچکی که احتمالاً در آن عطرمی‌ریختند و هم چنین جواهرات کم ارزش همانند حلقه انگشتریو آینه‌های مفرغی و زیور آلات دیگر پیدا می شود و در بعضی مناطق طلا و نقره به وفر کشف می شود .
نهادهای دولتی ایران طی نشستی تصمیم گرفتند در نوشته‌های رسمی به‌جای واژه گورستان از واژه آرامستان استفاده کنند تا بدین‌وسیله از بار اندوهگین واژه گورستان اجتناب شود.
از بهترین جای آن شروع میکنیم که گورستان گبریان است. خیلی از مردم عقیده دارند که قبرستان گبریان متعلق به کافران است ولی این موضوع درست نیست.
گبر یعنی غیر مسلمان و به کسانی که غیر مسلمان بوده اند بی دین گفته نمیشود. گبریان دین زردتشت داشتند. حال میخواهیم ببینیم که قبرهای دوران قبل از اسلام به چه شکلی بوده اند و نوع دفن کردن اجساد به چه صورت بوده است. در زمان پیش از اسلام قبر زنها گرد و مدور بوده است و قبر مردها به صورت مستطیل بوده و قبر بچه ها به صورت مثلث بوده است. بعضی ها را نیز در خمره میگذاشتند که به این نوع قبر (قبرجنینی) گویند . در تمام قبرهای گبری حداقل یک کاسه آب و یک کاسه غذا گذاسته میشده است که کسی که میمیرد از گشنگی و تشنگی عذاب نکشد.
در بسیاری از قبرهای گبری لوازم مورد نیاز فرد نیز گذاشته میشده است که بستگی به پول داری یا بی پول بودن مرده است. مردگان پول دار ظروف طلا و اجناسی مانند شمشیر زره وخیلی چیزهای دیگر به همراه دارند ولی مردگان بی پول و بی بضاعت اموال کمتری با خود به همراه دارند یا اموال آنها از فلزات ارزشمند نیست.
نوع دیگر قبرها قبر پیغمبری (قبر سرداری) است که اگر شما آن را بشکافید هیچ چیزی درون آن یافت نمیشود نه جنازه نه اموال. این قبرها چند پوش هستند و تازه از قبر راهی دارد برای جایی دیگر که جنازه و اموال آن در آنجا هست. قبرهایی نیز وجود دارد که به صورت ایستاده است. این قبرها متعلق به یک سری از ایرانیان است که معتقد بودند آنها را باید ایستاده به خاک سپرد. بسیاری از خلاف کاران را نیز به صورت ایستاده در میان دیوارهای قلعه ها و جاهای دیگر زنده به گور میکردند که خود اینها به نوعی قبر ایستاده تبدیل شده است.بعضی از قبرها به صورت کشویی است که مربوط به رومیان است که در ایران با آئین خودشان دفن شده اند.یک نوع قبر هم داریم که به آن قبر دخمه ای گفته میشود که نمونه آن در تخت رستم پیدا شده است.جنازه قبرهای خمره ای (جنینی)همیشه به صورت نشسته بوده است و جنازه آنها را به صورت نشسته در خمره میگذاشتند و دفن میکردند. وقتی در جنگها جنگجویان میمردند آنها را با اموال و لباسهایشان و زره دفن میکردندکه نمونه این قبرستان در چهاربداران در نزدکی مرز ترکیه موجود میباشد که شاه اسماعیل اول در جنگ با عثمانی شکست خورد و بیست و هفت هزار کشته داد که همه آنها با لباسهای رزمشان دفن شده بودند.در گذشته ما گورستانهای دسته جمعی نیز داریم که متعلق به افراد مریض است. در جاهائی که وبا یا طاعون میآمده جنازه افراد را به صورت دسته جمعی دفن میکردند. در همینجا یک مطلب بسیار مهم را برایتان بگویم و آن اینکه کسانی که قبری را میشکافند خیلی باید مواظب باشند و بفهمنه که جنازه مریض هست یا نیست و حتماٌ باید استخوان شناس باشند و یا بتوانند استخوان اشخاص مریض را از استخوان افراد سالم تشخیص دهند تا با مشکلی مواجه نشوند.همیشه وقتی میخواهید قبری را باز کنید حتماٌ از دستکش و ماسک حسابی استفاده کنید.جنازه هایی که در غارها و ذاغه ها میباشد و جنازه هایی که در صحرا میباشد و جنازه هایی که در کوهستانها میباشد از نظر ماهیت کاملاٌ با هم متفاوت است.
هر قبرستان و هر گوری دارای اموال نمیباشد. چون بسیاری از مردم فقیر بوده اند و بدون اموال دفن میشدند.در هر قبرستان تعدادی قبر سلطانی وجود دارد که دارای اموال میباشند که باید نتوانید آنها را تشخیص دهید و از روی بعضی شواهد تشخیص آنها امکان پذیر است. اکثر گورستانها در سینه کشی ها و کنار رودخانه ها میباشد. در بسیاری از قبرستانها یک چهارطاقی نیز میباشد که نشان میدهد در میان آن چهار طاقی شخص مهمی فوت کرده است و اکثرا دارای اموال میباشند.
در ایران قبرهای یهودی نیز بسیار است که نوع قرار گرفتن سنگ آنها متفاوت است و میتوان از روی سنگ قبر فهمید که این قبر متعلق به یک یهودی است.(سنگ قبر یهودیان دارای فلش است).و مطلب آخر در مورد کسانی که به حفاری میروند و میگویند در سه متری یا چهار متری یک طابوت طلا یا یک جنازه مومیایی پیدا کرده ایم. اینها همه دروغ است. شخصیتهایی را که در طابوت طلا یا نقره یا سنگ یشم میگذاشتند همیشه در عمق بالای بیست متر دفن میکردند. و در عمق کم اینکار انجام نمیشد. برای این جنازه ها حتماٌ اطاقی از ساروج درست میکردند و آن را آنقدر پایین میبردند که از گزند جانوران خاک به دور باشد و همچنین دزدان نتوانند گزندی به جنازه و اموال آن بزنند. در کنار این جنازه ها حتماٌ اموال فراوان وجود دارد و کنیزان و نوکران آنها را نیز با جنازه اربابشان زنده به گور میکردند. پس اگر کسی گفت جنازه ای در آورده بدون اموال بدانید که احتمال دروغ گفتن آن زیاد است.
گورستان شاه‌كوه، قزوين (ساسانيان)
در آن سوى شاهرود، در دامنهٔ شاه‌کوه، قبرستانى قرار دارد که در ميان آن دو آرامگاه سنگى به چشم مى‌خورد : يکى از اين آرامگاه‌ها سالم و ديگرى نيمه‌ويران است.
نقشهٔ بناى هر دو آرامگاه يکسان است. نقشهٔ پايهٔ بنا عبارت است از يک چهارضلعى، که چهار ديوار آن به ارتفاع حدود ۲ متر با سنگ لاشه و ملاط ساخته شده است. تنها در يک سوى آن درى کار گذاشته شده که بالاى آن نيز پنجره‌اى براى تأمين نور داخل بقعه تعبيه شده است.
بر روى پايهٔ سنگى مزبور، گردنيِ بلند گنبد سنگى به ارتفاع تقريبى ۴ متر با همان مصالح سنگ لاشه و ملاط گچ برپا شده است. گردنيِ مزبور در قسمت بالا به طرف داخل متمايل شده و حالت گنبدى شکل را به وجود آورده است.
دو بناى سنگى شاه‌کوه از نظر کلى و نحوهٔ ساخت، از جملهٔ آثار منحصر به‌فرد ناحيهٔ رودبار و اصولاً سرزمين قزوين به شمار مى‌روند و مى‌توان آن دو را با آرامگاه سنگى حسنآباد مقايسه نمود؛ با اين فرق که آرامگاه سنگى حسنآباد، از نظر شيوهٔ کار و هنر معمارى، معرف تکامل بيش‌تر و تکنيک پيشرفته‌ترى مى‌باشد.
به طور کلى، اين آرامگاه‌هاى سنگى را مى‌توان از جملهٔ آثار بسيار کهن منطقه و به احتمال زياد، به دوران ساسانى مربوط دانست.
گورستان شغاب، بوشهر
اين قبرستان در جنوب شهر بوشهر قرار دارد و اخيراً توسط ادارهٔ ميراث فرهنگى بوشهر کشف شده است. در اين قبرستان اسکلت اموات در داخل خمره‌هاى بزرگ و کوچک نخودى رنگ مدفون شدهاند که روى برخى از خمره‌ها نوشته‌اى نيز نقش بسته است. اشياء کشف شده ديگر اين قبرستان که در خمره‌هاى بزرگ و کوچک قيراندود قرار گرفته‌اند مشتمل بر تابوت‌هاى سنگى مکعب شکل و مهره‌هاى عقيق تزئينى است. اين قبرستان به عيلامى‌ها تعلق دارد.
گورستان شمى، دهستان سوسن، ايذه
در گورستان روستاى شمى دهستان سوسن در شهرستان ايذه، گورهاى زيادى به شيوه ساسانيان وجود دارد که به صورت غيرقانونى حفارى شدهاند. در سطح اين مکان، زمين به قطر دو سانتىمتر از يک ورقه آسفالته قرمز رنگ پوشيده شده است که شيبه تالار صد ستون تخت جمشيد است. اين بناى رومى شايد از زمان ساسانيان باشد ولى آثار و مجسمه‌هاى ديگرى نيز از زير آسفالت به دست آمده است که از تمدن قديمى‌ترى حکايت مى‌کند.
گورستان ظهيرالدوله، تهران
گورستان ظهيرالدوله، در خيابان دربند، در باغى به مساحت ۳ هزار مترمربع واقع شده که وابسته به انجمن اخوت است. اين محل به ظهيرالدوله تعلق داشت؛ وى به علت علاقه به درويش خان که مؤسس انجمن اخوت بود، باغ را به اين انجمن هديه کرد. هم اينک بسيارى از شاعران و هنرمندان ايرانى مانند رهى معيرى، ايرج ميرزا، فروغ فرخ‌زاد، و بسيارى ديگر از هنرمندان در اين گورستان کوچک دفن شدهاند. چون اين گورستان مدفن بسيارى از هنرمندان، شاعران و نويسندگان معاصر ايران است، يکى از مراکز مهم و جالب توجه است.
گورستان قلعه كوتى‌كومنى، روستاى كومنى، رودسر
در جنوب روستاى کومنى و بر فراز بلندى مشرف بر اين روستا، گورستان قلعه کوتى قرار دارد که ارتفاع آن از سطح زمين پيرامون آن به ۱۰ متر مى‌سد. تکه‌هاى سفال‌هاى اسلامى و سنگ‌هاى ساختمانى پراکنده در سطح تپه، نشان‌دهنده حضور تمدن‌هاى مختلف اسلامى بر فراز اين تپه است. در شيب غربى تپه، يک گورستان باستانى از اوايل هزارهٔ اول پيش از ميلاد و دورهٔ پارتى وجود دارد که بيش‌تر آن را گنج‌يابان دست‌کارى کرده و به صورت گودال و چاله در آورده‌اند. در اين گورستان، دو نوع گور وجود دارد: نوع نخست گورهاى گودال مانندى هستند که به اوايل هزارهٔ اول پيش از ميلاد تعلق دارند. اين قبرها خالى از اشياءاند و تدفين نيز در آنها به شيوهٔ مشخص و يکسان نيست. نوع دوم، گورهاى دورهٔ پارتى (اشکاني)اند که بيضى شکل و از نوع چينه‌اى‌اند و ديوارهٔ آنها نيز با سنگ‌هاى لايه‌لايهٔ رودخانه‌اى به صورت خشکه‌چين ساخته شده است. پوشش سنگى روى گور، از سنگ‌هاى لاشه‌اى يک پارچه و يا چند پارچه است. گورها، در رديف‌هاى منظم و موازى قرار دارند و مرده‌ها در آنها، به صورت جنينى و بر پهلوى راست خفته‌اند. دست راست مرده‌ها، آرنج چپ آنها را محکم گرفته است. اشيايى که از اين گورستان به دست آمده شامل ظرف‌هاى سفالى خاکسترى و سياه داغدار، انواع کوزه، کاسه، تُنگ و انواع سلاح مانند شمشير، کلاه‌خود و اشياء زينتى در گورهاى زنان است.
گورستان كان گنبد، ايلام
گورستان کان‌‌گنبد در ۳۰ کيلومترى جنوب شرقى ايلام در دامنهٔ يکى از پشته‌هاى کوه شاه نخجير از رشته‌هاى فرعى کبيرکوه واقع شده و طول و عرض تقريبى آن هر يک ۳۵۰ متر است. اين پشته، ترکيبى از صخره و خاک است و گورها عمدتاً در بالا و دامنهٔ آن مشاهده مى‌شوند. نتايج بررسى کاوش‌هاى باستان‌شناسان در محوطهٔ اين گورستان نشان مى‌دهد که آثار آن به دوره‌هاى تاريخى (۲۶۰۰-۲۵۰۰ ق.م) و يا (۴۶۰۰-۴۵۰۰ ق.م) تعلق دارند.
گورستان كججان، سردرود، تبريز
روستاى کججان از توابع سردرود اسکو است و گورستانى تاريخى دارد. اين گورستان بر دامنه و کمرهٔ تپه‌اى در شرق رودخانهٔ کججان واقع شده و مجموعه‌اى از نمونه‌هاى عالى خط، طراحى و مجسمه‌سازى و حجارى است. در اين گورستان مقابر خواجه محمد کججانى، خواجه احمدشاه، خواجه على، قاضى عمر خراسانى، خواجه عوض، امير غياث‌الدين محمد و دهها تن ديگر از رجال علم و سياست و عرفان قرار دارد.
در مورد خواجه محمد کججانى و خاندان وى بايد گفت که طبق نوشته‌هاى مؤلف کتاب روضات‌الجنان، وى فرزند خواجه صديق بن حاجى محمد بوده و نسب او به امام زين‌العابدين على (ع) مى‌رسد. او از عرفاى باتقوا و مورد احترام مردمان زمان خويش بوده است. اکثر قبرهاى موجود در گورستان تاريخى کججان متعلق به افراد خانواده و منسوبين اين عارف بزرگ است.
گورستان كرجان، دهكده كرجان، كلخوران، اردبيل
در قسمت غربى دهکده کرجان کلخوران از توابع اردبيل، گورستانى تاريخى قرار دارد که در آن، انواع سنگ‌ها روى گورها نهاده شده است. به مرور زمان با زيرکشت رفتن تدريجى منطقه، قبرستان در زير خاک مدفون شده است.
در اين گورستان چندين سنگ گور اسلامى به شکل صندوقى از سنگ خارا ديده مى‌شود که داراى خطوط برجسته کوفى است و به مقدار محدود داراى جدولبندى و خط‌کشى و نقوش سادهٔ اسليمى توريقى است. خطوط به نسبت خوش کوفى ثلث نشان از رسم‌الخط زمان گورکانيان دارد و به سدهٔ ششم تا هشتم هجرى قمرى مربوط مى‌شود.
گورستان لشكستان، كومنى، رودسر
لشکستان، نام يک مرتع ييلاقى و آبادى گالش‌نشين است که در شمال غرب کومنى واقع شده است. در شيب يک تپهٔ بزرگ طبيعى به نام «جوردم‌زار» در زمين گسترده‌‌اى هزاران گور مربوط به دوره‌هاى باستانى جلب‌نظر مى‌کنند. اين‌جا يکى از وسيع‌ترين گورستان‌هاى باستانى گيلان است و بيش از هزار قبر متنوع از عصر آهن تا اوايل نيمهٔ دوم هزارهٔ اول پيش از ميلاد در آن پراکنده‌اند. بيش‌تر گورها غالباً تک نفره و برخى از آن گروهى‌اند. انواع گور دخمه‌اى، چينه‌اى و گودالى با پوشش‌هاى گوناگون و گاه چند طبقه در آن به چشم مى‌خورد.
گورستان هيق، خانمرود، هريس
هيق نام روستايى است از توابع خانمرود هريس که در ۳ کيلومترى قريهٔ خانقاه قرار دارد. اين روستا دو گورستان قديمى دارد : يکى اسلامى که بر روى قبرهاى آن معمولاً صندوق‌ها، قوچ‌ها و الواح سنگى ديده مى‌شود؛ ديگرى گورستان بسيار کهنى است که قبرهاى آن پراکنده و مخروبه است و بر روى آنها پاره‌سنگ‌هايى قرار دارد. اين قبرستان قديمى بين عوام به گووور قبرى (گورستان گبرها) معروف است. از اين گورستان تعداد زيادى ظروف سفالين و اسلحه و زينت‌آلات به دست آمده و بدين جهت يکى از محلهاى حفارى قاچاق قبل از انقلاب و محل رجوع دلالان آثار عتيقه بوده است.
گورستان ورنق، سردرود، تبريز
روستاى ورنق از توابع سردروداسکو است و گورستان آن قدمت تاريخى درخور توجهى دارد. روى قبرهاى کهنه و مخروبهٔ اين گورستان، لوح، صندوق و قوچ‌هاى سنگى متعددى ديده مى‌شود که غالب آنها شکسته شدهاند. سالخوردگان روستا اين محل را گورستان مشايخ مى‌نامند. شيوهٔ حجارى کتيبه‌ها و صندوق‌هاى قبر و همچنين تاريخ‌هايى که به ندرت سالم مانده‌اند، نشان مى‌دهد که در اين روستا نيز از قرن هفتم هجرى به بعد گرايش به انزوا و تصوف معمول و مورد عنايت بوده است.
گورستانها، استان تهران
گورستان‌هاى تهران نيز از تنوعى بسيار بالا از لحاظ تاريخى و زيارت‌‌گاهى برخورداراند. در بسيارى از اين گورستانها، در حال حاضر دفن مردگان ممنوع است و در بسيارى ديگر نيز تغيير وضعيت داده شده است. اقليت‌هاى دينى و اقوام ديگر نيز داراى گورستان‌هاى مجزا هستند که در سطح شهر پراکنده است.
مقبرهٔ صخره‌اى كيكاووس، صحنه
اين مقبره در شمال شهر صحنه و در سمت راست آب دربند واقع شده است. اين گور صخره‌اى در بين ريش سفيدان محل به «قبر کيکاووس» و در بين مردم عادى به فرتاش و در کتاب‌هاى باستان‌شناسى و ايران‌شناسى به نام دخمه يا قبر «فرهاد و شيرين» مشهور است. باستان‌شناسان اين مقبره را از آثار دوره مادها (۸۰۷-۵۵۰ ق. م) مى‌دانند. بلندى اين اثر از سطح آب دربند در حدود پنجاه متر است که از دو قسمت تشکيل شده است. قسمت پشته‌اى که از سنگ و خاک بوجود آمده و ارتفاع آن حدود ۴۰ متر است. سطح آب دربند با شيبى بين ۶۵ تا ۷۰ درجه است. قسمت دوم صخره‌اى از سنگ سخت است و با تراش دامنه طبيعى صخره فوق به ديواره‌‌اى عمود و بلند بدل کرده‌اند. بلندى اين قسمت بيش از دوازده متر است که بالا رفتن از آن سخت و به دشوارى امکان‌پذير است.
گورستان باستانى مياركشه، رودسر
در بيرون کومنى در دشت‌هاى «ميارکشه»، بقاياى يک گورستان باستانى به چشم مى‌خورد. در کنار آن، مجموعه‌اى از گورهاى دورهٔ ساسانى جلب‌نظر مى‌کند. کشف چند سکهٔ نقره (دِرهَم) مربوط به اواخر دوران ساسانى از هرمز چهارم (۵۹۰-۵۱۸ ميلادي) و يزدگرد سوم (۶۵۱-۶۳۲ ميلادي) که در چند گور در زير پيکر مردگان دفن شده بود، تاريخ قطعى اين گورستان را روشن ساخته است.
در گورستان ميارکشه، به جز سکه‌هاى نقره که در زير سر مردگان گذاشته شده بود، اشياء و وسايلى مانند ظرف‌هاى سفالى سادهٔ بى‌لعاب به رنگ‌هاى خاکسترى، قرمز، آجرى و نيز انواع سلاح‌هاى آهنى و مفرغى مورد استفادهٔ آن روزگاران شامل خنجر، شمشير، سپر و پيکان در اندازه‌هاى مختلف و همچنين مهرهاى زينتى شيشه‌اى يا ديگر سنگ‌هاى تزئينى، دستبندهاى مفرغى و گوشواره‌‌هاى فلزى پيدا شده است. بيش‌تر قبرها، گودال‌هايى هستند که در زمين کنده شدهاند. براى پوشش روى گورها، از سنگ‌هاى لاشه‌اى لايه‌لايه استفاده شده است. اجساد بيش‌تر به پهلوى راست و به حالت چمباتمه به خاک سپرده شدهاند و دست‌هايشان روى هم قرار دارد. اشياء درون گورها، بالاى سر مرده و در مقابل صورت آن قرار داده شدهاند.
قبر سيد جمالالدين واعظ اصفهانى، بروجرد
در جنوب ساختمان شهردارى بروجرد ، قبر شادروان سيد جمالالدين واعظ اصفهانى قرار دارد که يکى از مجاهدان راه مشروطيت بوده و همچنين پدر نويسندهٔ صاحب نام سيد محمدعلى جمال زاده است. سيد جمالالدين واعظ در سال ۱۳۲۶ هجرى قمرى به دستور اميرافخم حاکم لرستان شهيد شد. ساير مقابر و امام‌زاده‌هاى استان عبارتند از : مقبره زاهد شير در ۱۰ کيلومترى خرمآباد به بروجرد. بقعه شاهزاده عبداللّه در ۵ کيلومترى جنوب غربى خرمآباد. بقعه دو خواهر و بقعه امامزاده قاسم در بروجرد. آرامگاه شمس تبريزى در درهٔ شوى ، بقعه دو برادران در غرب شهر خرم آباد ، مقبرهٔ سهل‌الدين در روستاى نيل‌کش ، تاق سيد در شرق روستاى تايى (درهٔ سيد) ، گنبد جمال اکبر در روستاى درهٔ نصب خرمآباد و بقعه محمد حنيفه در روستاى خرمآباد.
گورستان چمشک، پل‌دختر
در پشت تنگهٔ «چمشک» و در محلى به نام «مى‌چاکو» گورستانى از عهد اشکانيان باقى مانده که ۳۰۰۰ مترمربع وسعت دارد. اين گورستان ، در نزديکى تپه‌اى قرار دارد و فاصلهٔ گورها از يکديگر چهار يا پنج متر است. گورها در چند رديف در جهت شمالى – جنوبى کنده شدهاند. هر قبر ۴/۵ تا ۵ متر طول و ۱/۵ متر پهنا دارد و با سنگ‌هايى به طول ۱/۵ متر و عرض ۸۰ سانتىمتر تاق بندى شدهاند؛ به طورى که سر سنگ‌ها را به شکل عدد هشت به هم تکيه داده‌اند. اين گورستان براى يافتن گنج ، حفارى و درهم ريخته شده و اکنون به جز چند قبر غارت شده ، اثرى از آن باقى نمانده است. روى تپه ، سفال‌هاى منقوش نيز يافت شده است؛ سفال‌هاى مکشوفه از گورها به دورهٔ پارت‌ها مربوط است.
گورستان رازان، روستاى رازان، خرمآباد
گورستان روستاى رازان در دامنهٔ کوهى به نام «چويرشاه» همراه با بقعه‌اى بنام محمد حنيفه فرزند امام على نقى (ع) قرار دارد. بر روى قبرهاى پراکنده گورستان ، سنگ‌هاى حجارى شده با نقش‌هاى سوار و شکار مشاهده مى‌شود.
گورستان روستاى ميراحمدى، رازان، زاغه، خرمآباد
در روستاى ميراحمدى رازان ، يک گورستان قديمى و تاريخى با بقعه‌اى به نام شاه زيد‌على وجود دارد. بر بالاى بعضى از قبرهاى گورستان ، سنگ‌هاى منقوش به اشکال تيراندازان و شکارچيان ديده مى‌شود که بر فراز گورها به طور عمودى کار گذاشته شدهاند.
گورستان قديمى سلطان مشرق، روستاى سراب‌امير، الشتر، بروجرد
سلطان مشرق ، نام تپه‌اى بزرگ است که بر دامنهٔ کوهى در روستاى «سراب امير» الشتر قرار دارد. در اطراف اين تپه ، گورستانى از قرن ششم باقى مانده است که روستاييان ، سنگ قبرهاى آن را براى پله و بناى خانه به يغما برده و نابود کرده‌اند. گفته مى‌شود که سلطان مشرق ، مقر حکومت فرمانروايان «برسقي» ، در الشتر بوده است.
گورستان هره‌باغ، روستاى يارآباد، دلفان
اين گورستان ، روى تپه‌اى در روستاى «هره‌باغ» در شرق روستاى بزرگ «يارآباد» خرمآباد واقع شده است. برخى از سنگ قبرهاى اين گورستان با خط کوفى حجارى شدهاند که تاريخ آنها به سده‌هاى پنجم و ششم هجرى باز مى‌گردد. يکى از گورها که مورد احترام اهالى است ، به فردى به نام شيخ مهدى تعلق دارد که شناخته نشده است. شمار ديگرى از تپه‌ها و گورستان‌هاى تاريخى در اقصى نقاط استان پراکنده‌اند که برخى از آنها اهميت وافر تاريخى و باستانى دارند.
مقبرهٔ باباطاهر، خرمآباد
اين مقبره در محلهاى به همين نام در جنوب شهر خرمآباد و در غرب قلعهٔ فلک‌الافلاک قرار دارد. سبک بناى مقبره قديمى است و درِ ورودى آن به جنوب باز مى‌شود. ساختمان اصلى آن ، هشت ضلعى است. در گوشه‌‌هاى مقبره چهار اتاق ساخته شده و تاق اصلى روى آنها قرار داده شده است. مقبرهٔ در وسط بنا قرار دارد و روى آن ، ضريحى چوبى به ابعاد ۱۲۷×۱۲۸×۱۹۸ سانتىمتر قرار داده شده است. به اعتقاد مردم خرمآباد ، اين قبر به باباطاهر عريان شاعر و عارف مشهور تعلق دارد که دوبيتى‌هاى خود را به زبان لرى سروده است.
مقبرهٔ جلاله، خرمآباد
در شش کيلومترى جنوب غربى خرمآباد و بر دامنهٔ سفيدکوه و بر تنگهٔ باباعباس – به فاصلهٔ يک کيلومتر از معبد مهرى – مقبرهاى قرار دارد که به محمد جلاله مشهور است. بناى اصلى آن چهار ضلعى است و طول هر يک از اضلاع آن به ۳/۵ متر مى‌رسد. خانواده‌هاى موسوم به عباسى که مقيم شهر خرم‌آبادند ، «محمد جلاله» را جد اعلاى خويش مى‌دانند. روى گور و در داخل مقبره سنگ‌نبشته‌اى وجود ندارد.
مقبرهٔ حياتالغيب، روستاى قالبى، خرمآباد
در روستاى «قالبي» واقع در ۵۰ کيلومترى جنوب غربى خرمآباد و بر ساحل غربى رود کشکان ، دو مقبره وجود دارد که يکى از آنها (مقبرهٔ سمت غرب) ، بزرگ‌تر است و «حياتالغيب» نام دارد. درِ ورودى مقبره از شمال گشوده مى‌شود و کفش‌کن آن ، پنج پله بالاتر از کف مقبره قرار دارد. قبر در گوشهٔ جنوب شرقى مقبره قرار دارد که بر روى آن هيچ نوع تزئين و گچ‌برى يا کتيبه‌اى نيست. در ديوار جنوبى ، محرابى به بلندى ۲/۱۰ متر وجود دارد که حاشيه‌هاى آن داراى گچ‌برى‌هاى ساده است.
مقبرهٔ داوود رش، کوهدشت
در شمال شرقى کوهدشت ، و بر دامنهٔ يک کوه ، مقبرهاى قرار دارد که به «داوود رش» مشهور است. مقبره مربع شکل است و اضلاعى به طول هفت متر دارد. از هر گوشه در داخل مقبره ، دو يال در جهت تاق گنبد به طرفين باز مى‌شود. تاق ، برحسب هشت قسمت اصلى ، بنا شده و ارتفاع گنبد که نزديک به ۹ متر است از سنگ و گچ ساخته شده است. اين مقبره نيز از جمله زيارتگاه‌هاى «على الهي»ها است که ظاهراً به داوود از ياران سلطان اسحاق که در قرن هفتم مى‌زيسته است ، تعلق دارد. در اطراف مقبره ، يک گورستان کهنه و قديمى است که بر سنگ يکى از قبرهاى آن ، تاريخ ۱۱۱۸ هجرى با تصاويرى مبهم کنده‌کارى شده است.
مقبرهٔ فلکالدين، روستاى فلکالدين، خرمآباد
در شمال غربى شهر خرمآباد ، روستاى «فلکالدين» که وجه تسميهٔ خود را از مقبرهاى به همين نام گرفته ، دامن گسترده است. هم اينک نيز آثارى از اين مقبره برجاى مانده و اطراف آن ، گورستان روستا است. اين مقبره ، به فلکالدين حسين بن بدرالدين مسعود از اتابکان لر کوچک تعلق دارد. فلکالدين و برادرش عزالدين حسين در سال ۶۷۷ هـ.ق پس از قتل تاج‌الدين شاه به فرمان ابقاخان به حکومت رسيدند. اين مقبره مورد احترام مردم است و اهالى ، هرگاه چيزى را گم کنند ، به کنار قبر آن مى‌روند و مى‌گويند : «اى برادر ، فلکالدين ، گمشدهٔ مرا بده».
مقبرهٔ زيد بن على، خرمآباد
مقبرهٔ زيدبن على در محلهاى به همين نام ، در غرب مسجد جامع خرمآباد واقع شده است. حريم مقبره شش هزار مترمربع وسعت دارد که در گذشته گورستان بوده است. در ميان اين زمين ، مقبرهاى وجود دارد که آيات و کلمات مقدس را با خط نسخ و به طور برجسته بر آن نقش کرده‌اند. روى لبهٔ شرقى مقبره ، نام استادکار نجار و تاريخ احداث آن آمده است. بناى کنونى مقبره به سال ۱۳۰۷ هجرى قمرى مربوط مى‌شود. براساس سنگ نبشتهٔ بنا که به خط کوفى است ، اين مقبره در سال ۴۰۴ هجرى قمرى به فرمان بدر بن حسنويه ساخته شده و به زيد بن حسين بن ابيطالب (ع) تعلق دارد. بناى مقبره ، هشت ضلعى است که چهار ضلع اصلى دارد و هر يک از اين اضلاع نيز به ضلع‌هاى کوچک‌ترى تقسيم شدهاند. تمام بنا از آجر ساخته شده است. صندوقى چوبى و قهوه‌اى رنگ با نقوش زيباى کنده‌کارى شده ، روى قبر جاى گرفته است. در هر دو گلدستهٔ مقبره نيز پله‌هايى براى رفته به پشت‌بام کار گذاشته شدهاند.
مقبرهٔ ميرسيدعلى، خرمآباد
در غرب مقبرهٔ زيدبن على – غرب مسجد جامع خرمآباد – مقبرهٔ معروف ميرسيدعلى قرار دارد که در دو سوى آن چند طاق‌نما ساخته شده که طاق‌نماى جنوبى آن داراى يک درِ چوبى است. هلالى بالاى در ، با يک درِ چوبى از نوع اُرسى که منبت‌کارى و تزئيناتى بسيار زيبا دارد ، از هم جدا مى‌شود. مقبرهٔ اصلى به شکل هشت ضلعى است که اضلاع فرعى کوچک‌ترى دارد و طاق بر آن استوار شده است.
